Elektr energiyasi poezdlarni tortish uchun qo'llangan ilk tajribalarda energiya manbai va elektr dvigatel` harakatlanuvchi birlikda joylashar edi

Ì₁ = Ì₀

Э нди трансформаторнинг салт ишлаш режими учун вектор диаграммасини қурамиз. Вектор диаграммани қуришда векторнинг учи ва охири тушунчаси киритилади. Одатда, векторнинг йўналишини кўрсатувчи томони унинг охири, вектор бошланадиган нуқта унинг беши деб қабул қилинган. Вектор диаграммани қуришдан олдин унда қатнашувчи катталиклар учун масштаб танланади. Салт ишлаш режими учун вектор диаграмма қуришни асосий магнит оқими Ф_т нинг векторини танланган масштабда бирор О нуқтадан исталган йўналишда, масалан, горизонтал йўналишда чизамиз (16–расм).

Трансформаторларнинг салт ишлаш токи бирламчи чулғамнинг номипал токига нисбатан жуда кичкина бўлади ва амалда номинал токнинг 2 ... I0% идан ошмайди.
Салт ишлаш токи икки қисмдан иборат бўлади: салт ишлаш токининг реактив қисми I_Ор ва салт ишлаш токининг актив қисми I_Оа. Салт ишлаш токининг реактив қисми трансформаторнинг ферромагнит ўзагида унинг магнит оқимини ҳосил қилади. Шунинг учун ҳам токнинг бу қисмини кўпинча магнитловчи ток (Iа) дейилади. Магнитловчи ток салт ишлаш токининг асосий қисмини ташкил қилади. Магнитловчи токнинг қиймати трансформаторнинг магнит занжирини ҳисоблаш йўли билан аниқланади. Вектор диаграммада эса бу токнинг (яъни, I_Ор ёки Iц) вектори магниг оқими вектори йўналишида чизилади.
Трансформатор ишлаши учун салт ишлаш режимида ўзгарувчан ток манбаидан қандайдир актив қувватни қабул қилади. Бу қувват, асосан, магнитланиш процессига сарфланади. Ферромагнит ўзакда магнит оқими доимо ўзгариб турганлиги учун бу актив қувват қайта магнитланишга (гистерезисга) ҳамда уюрма токлар ҳосил бўлишига сарфланади. Бу қувват трансформаторнинг пўлатида сарфланадиган ёки исроф бўладиган қувват дейилади. Салт ишлаш қуввати, тахминак пўлатда исроф бўладиган қувватга тенг, яъни Р₀ = ∆р_п бўлади. Пўлатда исроф бўладиган қувват қанча катта бўлса, салт ишлаш токининг актив қисми ҳам шунча катта бўлади. Агар ферромагнит ўзак калинлиги 0,35 ... 0,5 мм бўлган айрим пластинкалардан йиғилса ва частота 50 Гц бўлганда I_оа салт ишлаш токи Iо нинг кўпи билан 10% ини ташкил қилади. I_Оа нинг қиймати гистерезис ва уюрма токлар таъсирида сарфланадиган актив қувват қиймати билан аниқланади. Салт ишлаш токининг актив қисми Ì₀ нинг вектори фазаси бўйича I_Ор векторидан 90° олдинда келадиган қилиб чизилади. Бунда салт ишлаш токи Iо нинг вектори I_Оа ва I_ор векторларининг геометрик йиғиндиси билан аниқланади. Вектор диаграммадан Iо нинг эффектив қийматини қуйидагича аниқлаш мумкин:

(1-11)

Демак, Iо вектори магнит оқими Ф_т векторидан  бурчакка олдинда келадиган бўлади.  бурчак м а г н и т а в и й о р қ а д а қ о л и ш бурчаги дейилади.

Асосий магнит оқими бирламчи ва иккиламчи чулғамларда Е₁ ва Е₂ ЭЮК ни ҳосил қилади. Илгари айтилганидек, бу ЭЮК нипг векторлари фазалари жиҳатилан магнит оқими векторларидан 90° орқада келадиган қилиб чизилади. Трансформаторга электр тармоғидан бериладиган Ù, кучланиш векторини аниқлаш учун бирламчи чулғам учун ЭЮК тенгламасига мурожаат қиламиз. Бунда (— È₁) вектор микдор жиҳатидан È₁, векторга тенг ва йўналиши жиҳатдан унга қарамақарши чизилади. Бирламчи чулғамнинг актив қаршилигида кучланиш пасайиши, яъни Ì₀R₁ вектор (—È₁) вектор охиридан Ì₀ векгор йўналишида чи–зилади. Чулғамнинг индуктив царшилигида кучланиш пасайиши, яъни ]I_ох₁ вектор фазаси жиҳатидан Ì₀ вектордан 90° олдинда қилиб чизилади. Бу вектор Ì₀R₁ вектор охиридан Ì₀ векторга тик қилиб чизилади. Ì₀R₁ ва ]I_ох, векторларнинг геометрик йиғиндиси бирламчи чулғамнинг тўла қаршилигида кучланиш пасайиши, яъни I_о z₁ векторни беради. Шундай қилиб, диаграммада бирламчи чулғамнинг актив, индуктив ва тўла қаршиликларида кучланишлар пасайиши учбурчагини ҳосил қиламиз (I6–расм). Чулғам қаршиликлари ва улардаги кучланиш пасайиши жуда кичкина бўлгани учун вектор диаграммада бу учбурчак жуда кичкина бўлади.
Трансформаторга тармоқдан бериладиган кучланиш Ù₁ вектори (— Ё₁) ва I_о z₁ векторларнинг йиғиндиси билан аниқланади ёки вектор I_о х_г учини нуцта О билан туташтириб Ù₁ векторни оламиз.
Трансформатор салт ишлаганда унинг иккиламчи чулғамидан олинадиган фойдали қувват (Р₂) нолга тенг. Лекин трансформатор ишлаши учун тармоқаан қандайдир қувват қабул қилади. Бу қувват салт ишлаш қуввати (Р_о) дейилади. Салт ишлаш қуввати магнитланиш процессига сарфланадиган қувватдан (бу ҳақда юқорида айтиб ўтилди) ҳамда бирламчи чулғамдан ток ўтганда унинг актив қаршилигида иссиқлик энергиясига айланадиган қувват (̲₀R₁) дан иборат. Салт ишлаш токи I_о ва чулғамнинг актив қаршилиги кичкина бўлганлиги учун бирламчи чулғамда иссиқликка айланадиган қувват (̲₀R₁) миқдори жуда озгина бўлади; шунинг учун ҳисоблашларда кўпинча у эътиборга олинмайди. Бу шароитда тармоқдан олинадиган қувват фақат магнитланиш процессида (∆p_гис –|– ∆p_ую) сарфланади дейилса бўлади. Лекин аслида:

Р₀ = ∆p_гис –|– ∆p_ую + ̲₀R₁ (1-12)

Салт ишлаш қуввати Р_о нинг қиймати, трансформаторнинг салт ишлаш параметрлари ва бошқалар салт ишлаш тажрибасидан аниқланади. Салт ишлаш тажрибаси ҳақида кейинчалик тўхталамиз.