Elektr energiyani ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash

Energotizim va elektr stansiyalari holatlarini dispetcherlik boshqaruvining texnik vositalari

Energotizimning dispetcherlik boshqaruvida elektr tarmoqlari bilan qamrab olingan butun hududda tizimning holati va rejimi haqidagi ma’lumotlarni yig‘ish, o‘zgartirish, uzatish, qayta ishlash va aks ettirish; tizim tomonidan iste’molchilarni sifatli elektr va issiqlik energiyalari bilan ishonchli va kam xarajatlarda ta’minlash ishlarini bajarish maqsadida yig‘ilgan ma’lumotlar asosida boshqarish komandalarini uzatish va amalga oshirish ishlari bajariladi. Bu ishlar ierarxik tartibda qurilgan inson-mashina tizimi yordamida amalga oshiriladi. Bunday tizim avtomatlashtirilgan dispetcherlik boshqaruv tizimi (ADBT) deb yuritiladi.

Birlashgan va alohida energotizimlar darajasida ADBTning asosiy tashkil etuvchisi bo‘lib tezkor-informatsion boshqaruv majmuasi (TIBM) hisoblanadi. TIBM yordamida dispetcher boshqariluvchi energotizimning joriy holati (sxemasi, holati, boshqaruv vositalari)ni nazorat qilish, o‘tgan jarayonlarni tahlil qilish, istiqbolli holatlarni baholash kabi ishlarni amalga oshiradi.
Umumiy holda tizimiy TIBM ning tuzilmasi 11.3-rasmda tasvirlangan.
Telema’lumotlarni kiritish nusxalangan markaziy qabul qilish – uzatish stansiyalari (MQUS)da amalga oshiriladi. Mikroprotsessorli MQUS telemexanika qurilmalari va boshqa MQUSlar orasida telema’lumotlar almashinuvi, dispetcherlik shchiti (DSH)ni boshqarish hamda telema’lumotlarni real vaqt jarayonida (ON LINE rejimida) qayta ishlash va boshqa siklik vazifalarni, jumladan FS fayl-serverlarda real vaqt ma’lumotlar bazasini shakllantirish ishlarini, bajarish uchun xizmat qiluvchi ikkita PEHMlarning biri (B) bilan ma’lumotlar almashinuvini ta’minlaydi.
TIBM tarkibiga kiruvchi barcha PEHM enternet (LAN) lokal tarmog‘i bilan birlashtiriladi va ular quyidagi ikki guruhga bo‘linadi:

• 
  turli vazifalarni bajaruvchi serverlarni o‘z ichiga oluvchi (odatda EHM zalida joylashtiriluvchi) tizim PEHMlari;
  
• 
  dispetcherlar, muhandis-texnologlar va boshqalarning avtomatlashtirilgan ish joylarini o‘z ichiga oluvchi foydalanuvchilar PEHMlari.
  

11.3- rasm. Tarmoq TIBM sxemasi.

Tizim guruhining zarur bo‘lgan minimal tarkibi yuqorida eslatib o‘tilgan PEHM-ko‘priklar B va dasturlarning asosiy hajmi hamda ma’lumotlar bazasi BD ni saqlash uchun ikkita o‘zaro bir-birini takrorlovchi fayl-serverlar FS ni o‘z ichiga olishi zarur. B va FS lardan

tashqari bu guruhning tarkibiga boshqa boshqarish darajalaridagi TIBMlar bilan ulanuvchi telefon va telegraf aloqa kanallari orqali ishlab chiqarish – texnologik ma’lumotlar almashinuvini ta’minlovchi kommunikatsion serverlar KK ham kirishi lozim. Bulardan tashqari tizim guruhiga lokal tarmoqqa bevosita yoki print-server orqali ulanuvchi tarmoq printerlari ham kiritiladi.
Taraqqiy etish jarayonida serverlar soni oshib borishi shart. Masalan, ma’lumotlar bazasini funksional vazifalari bo‘yicha (tezkor- dispetcherlik, ishlab chiqarish-statistik, tijoriy ma’lumotlar va boshqalar) taqsimlash uchun bir nechta juft FS larni tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Reglamentanmagan ma’lumotlar almashinuvi uchun pochta serveri Em o‘rnatilishi mumkin. Tizim guruhiga dispetcherlik suhbatlarini qayd etuvchi serverlar (masalan, EXO+ tipidagi); nutqiy ma’lumotlar almashinuvini ta’minlash uchun nutq pochtasi serveri Vm; siklik hisoblashlarni amalga oshirish serverlari; eng muhim dastur va ma’lumotlarni uzoq muddatga saqlash uchun xizmat qiluvchi arxiv serverlari kabilar kiritilishi mumkin.