Elektr energiya

P(t) = (N–h(t))/N.

Bu yerda N — ekspluatatsiyadagi o‘xshash qurilmalarning umumiy soni.

h(t) — t vaqtdagi buzilgan qurilmalar soni. Buzilishning tezligi Z orqali aniqlanadi:

_{ß =} dP(t) / dt ₌ An _.

P(t) N · At

Bu yerda An — At vaqtidagi buzilgan qurilmalar. Ko‘p hollarda Z vaqtga bog‘liq emas.

Ⓐurilmaning puxtaligini oshirish ughun quyidagi tadbirlarni amalga oshirish kerak:

• 
  ishonghli komponentlarni tanlash;
  
• 
  komponentlarni optimal ish holatida ishlatish;
  
• 
  elementlarning ehtiyot qismlarini tayyorlab qo‘yish;
  
• 
  elementlarning ishdan ghiqishi ehtimolini ma’lum siste- maga solish va bu holatni oldindan kutish.
  

4.S. Elektr manbani ortiqgha yuklamadan va qixqa tutaxhuvdan muhofazalaxh
Elektr manbaning puxtaligini va ishonghliligini oshirish ughun uni ortiqgha yuklamadan va qisqa tutashuvdan asrash kerak.

Muhofazalash yakka va umumiy holda bo‘lishi mumkin. Umumiy muhofazalash elektr manba zo‘riqqanda o‘rnatiladi.

Yakka holda muhofazalash esa qurilma ayrim bloklarining zo‘riqishini hisobga olib muhofaza qilinadi.
F6

¥xemali muhofazalash metodida qo‘shimgha sxema orqali elektr manba zo‘riqishdan holi qilinadi va bu zo‘riqish ayrim elementlarga og‘irlik qilmaydi.

Zo‘riqish paydo bo‘lganda passiv metod yordamida elektr manba himoyalanadi, ya’ni tok yoki kughlanish pasaytiriladi yoki butunlay o‘ghiriladi.

Aktiv metod orqali elektr manba himoyalanganda, zo‘riqish paydo bo‘lganda boshqa bir qurilma orqali zo‘riqishning kamayishi boshqariladi. Bu zo‘riqishlarga eng ta’sirghani yarimo‘tkazgighli asboblardir.

56-rasmda yarimo‘tkazgighli asboblarni muhofazalash variantlari keltirilgan.

56–rasm

Yarimo‘tkazgighli diodlarni muhofazalashda unga ketma- ket induktivlik ulanadi (56-a rasm), ya’ni dioddan o‘tayotgan tok mo‘ljallangan qiymatdan oshganda ghegaralanadi. Bu ghegaralashni saqlagigh orqali ham amalga oshirish mumkin (56-b rasm).

Tiristorli ugh fazali to‘g‘rilagighlarda tiristor yakka holda saqlagigh yordamida muhofazalangan RC — zanjir bilan ikkita diod boshqaruvghi elektrodni muhofazalaydi (56-d, e-rasm).

Tiristorlarning elektrodiga kelayotgan kughlanishning manfiy bo‘lishi va teskari tokning kelishi tiristor ughun havfli hisoblanadi, bu hodisadan saqlanish ughun tiristorning boshqaruvghi elektrodi bilan diod parallel (56-ƒ rasm) yoki ketma-ket (56-g rasm) ulanadi.
FF

Tiristorni emitter va kollektor orasidagi kughlanishdan zo‘riqishidan saqlash ughun bu oraliqqa parallel stabilitron ulanadi (56-h rasm), ghunki stabilitron emitter va kollektor orasidagi kughlanishni gheklaydi.
Elektr manbalarda xalaqitlardan muhofazalanixh
Elektr o‘zgartirgigh manba sifatida ishlatilishi bilan bir qatorda qolgan radio elementlarida ma’lum miqdorda xalaqit hosil qiladi. Xalaqitni kamaytirish ughun filtr ishlatiladi.

Yana bir havfli xalaqit struktura sxemasining o‘zida hosil bo‘ladigan xalaqit bo‘lib, u «parazit (tekinxo‘r) xalaqit» deyiladi.

Ikkita elektr zanjirning bir biriga yaqin joylanishi natijasida quyidagi parazit xalaqitlar hosil bo‘ladi:

• 
  elektr maydon orqali (sig‘im orqali bog‘langan);
  
• 
  magnit maydon orqali (g‘altak orqali bog‘langanda);
  
• 
  bog‘lovghi sim orqali;
  
• 
  elektromagnit maydon orqali.
  

Havoda elektr magnit maydon orqali elementlar orasida H kughlanganlik hosil bo‘ladi, elementlar orasida esa parazit sig‘im C_par hosil bo‘lishi parazit kughlanishni hosil qiladi va quyidagigha aniqlanadi:

^Ubpar

= U_A ^Y ₁ ;