Avtomabillarni puxtaligini oshirish

Mavzu; Avtomabillarni puxtaligini oshirish

Reja;

1. 
   Avtomobillarni Ta’mirlash
   
2. 
   Avtomobillarning buzilish sabablar
   

Ushbu darslik avtomobillarni ta'mirlash fanining namunaviy dasturi asosida yozilgan bo'lib, unda avtomobillarni ta'mirlash asoslari, avtomobillarni tubdan ta'mirlash texnologiyasi, detallarni ta'mirlash usullari, ularning tasnifi va mazmuni, ta'mirlash samaradorligini oshirish hamda jarayonlarni ixtisoslashtirish masalalari bayon etilgan. Darslik kasb-hunar kollejlarining 020001 — „Avtotransportni ishlatish va ta'mirlash" yo'nalishida ta lim olayotgan o'quvchilar uchun moMjallangan bo'lib, undan ishlab chiqarish va ta mirlash korxonalarining ishchilarini kasbga o'rgatishda ham foydalanish mumkin.
0 ‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so‘ng mamlakatda avtomobil ishlab chiqarishga asos solindi va respublika taraqqiy etgan avtomobil ishlab chiqaruvchi mamlakatlar qatoriga qo'shildi. Ru o‘z-o‘zidan ulaiga texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash sifati va madaniyatini yanada oshirishni talab qiladi. chunki hozirgi paytda respublika xalq xo'jaligi barcha jabhalarining taraqqiyoti avtomobil transportidan samarali foydalanish bilan uzviy bog'langan. Avtomobillardan foydalanish jarayonida ularning agregat va qismlari, detallarining yeyilishi va shikastlanishi natijasida ular ish xususiyatini yo‘qotadi.Ishlatish davrida uning yo'qotilgan xususiyatlarni tiklash uchun avtomobillarning agregat va qismlarini ta'mirlash talab etiladi.Ta’mirlash sifati ko‘p jihatdan chilangaming bu sohada olgan bilimi va uning samarali ta'mirlash usullarini tanlay olish qobilyati hamda malakasiga bog'liq. Bu masalalar ko‘p jihatdan avtomobil va motorni ta'mirlash fanini o‘rganish jarayonida o‘z yechimini topadi. Darslik avtomobillarni ta'mirlash fanining o'quv dasturi asosida yozilgan bo‘lib, u o‘quvchilarga avtomobillarni maxsus ta'mirlash korxonalarida ularning agregat va qismlarini tubdan ta'mirlash texnologik jarayonlarini amalga oshirish usullarini o rgatishga, avtomobillarni ta’mirlash korxonalarida mehnatni me'yorlash va ta'mirlash korxonalarining ishlab chiqarish bo‘lim - larini loyihalash asoslari to‘g‘risida umumiy tushunchalar beris
g'ishlangan. Darslikning 2002-yilda nashr etilgan birinchi nashridan so‘ng o‘tgan davr ichida mamlakatimizda bozor iqtisodiyoti munosabatlarining qaror topib borishini hisobga olgan holda darslik qayta ishlanib, o‘zgartirishlar va yangiliklar kiritildi. Bugungi kunda markazlashgan yirik tuhdan ta'mirlash korxonalari faoliyatining asta-sekin pasayib borishi, mamlakatimizda avtomobillar ishlab chiqarish, ularga texnik servis xizmati ko‘rsatish va ta'mirlashning rivojlanishi kabi om illar an’anaviy ta’mirlash tizimida sezilarli o'zgarishlar sodir bo‘1ayotganini ko'rsatmoqda. Rejali-ogohlan3 www.ziyouz.com kutubxonasi tiruvchi texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash tizimi o'rnini texnik servis tizimi egallay boshladi. Shu sabahli texnik servis ko‘rsatish tizimida avtomobillarni joriy va tubdan ta'mirlash ishlarining ulushi ortib bormoqda. Ushbu darslikni yozishda mualliflar Toshkent davlat texnika universiteti professor va o'qituvchilarining shu sohada olib borgan ilm iy-tadqiqot ishlari va amaliy tajribalaridan, shuningdek, o‘zlarining shu universitetda ko‘p yillar davomida o‘qigan ma'ruzalaridan foydalandilar. Mualliflar darslik to‘g‘risida o‘z fikr va mulohazalarini bildirgan
Ta'mirlash ishlarini tashkil etishda yangicha yondashishni talab qiladi. Buning uchun mamlakatimizda va bozor iqtisodi rivojlangan mamlakatlarda yig'ilgan tajribadan foydalanish zarur. Bozor jamiyatdagi mehnat taqsimotini, talab va taklifni rejalashtirib, bir tizimga soladi. Bozor munosabatlarining rivojlanishi, ayniqsa, kichik va o‘rta tovar ishlab chiqaruvchilar uchun, mashinalarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta'mirlash xarajatlarining oshishiga olib keladi. 0 ‘zbekistonda texnik servis bilan shug'ullanuvchi korxonalar tarmog'i, chunonchi, turli vazirliklarga qarashli ta'mirlash zavodlari, „ 0 ‘zavtosanoat“ , „ 0 ‘zavtoservis“ , umumiy ishlarga mo‘ Ijallangan ustaxonalar, avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish stansiyalari va boshqalardir. Rivojlangan bozor iqtisodiga ega ko‘plab xorijiy mamlakatlarning tajribasi avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlashni tashkil etishning eng ma'qul shakli — dilerlik tizimi ekanligini ko‘rsatadi. Bunda tayyorlovchi zavod va avtomobil egasi o'rtasidagi vositachilar soni qisqaradi, ta'minot yanada tezkor bo'ladi. Servis bu — tovar bo‘lib, u istc'molchilar ko‘p boiishini talab qiladi. Masalan, Fransiyada ishlah chiqarishning yillik o'sishj 2,9 % boiganda, servis xizmatining oshishi 4,2 % ni tashkil etadi.

Detallarning ishlamay qolishi, asosan, materialning toliqishi, korroziya sababli buzilish, ishqalanish yuzalarining yeyilishi natijasida kelib chiqadi. Avtomobillaming fizik va ma'naviy jihatdan eskirishi. Avtomobilning ftzik jihatdan eskirisht — bu vaqt o'tishi bilan materiallar, detallar, avtomobil qismlarining xossalari turli fizik, kimyoviy ta’sirlar natijasida o'zgarishi bo'lib, oqibatda avtomobil ishlamay qoladi. Avtomobildan foydalanish va uni saqlashdagi fizik eskirishlar farqlanadi. Avtomobiilarning ma'naviy jiliaidan eskirishi deb, texnika va texnologiyaning taraqqiy etishi bilan uning tannarxining pasayishiga aytiladi. Xuddi o‘sha konstruksiyadagi yangi avtomobillarning narxini pasayishi; avtomobilning yanada zamonaviyroq konstruksiyasining paydo boMishi ma'naviy eskirishga sabab bojishi mumkin. Ishqalanish — mashina dctallari ycyilishining asosiy sababchisidir. Asosan, ikki xil ishqalanish farqlanadi: tashqi ishqalanish — ikki jism yuzalarining tutashish sohasida paydo bo‘ladigan nisbiy harakatlanishga qarshilik ko'rsatish hodisasi: ichki ishqalanish — suyuqlik, gaz, plastik materiallardagi oqishga qarshilik. Sirpanib ishqalanish, dumalab ishqalanish, tinch ishqalanish turlari ham mavjud. Dumalab ishqalanish kuchi sirpanib ishqalanish kuchidan taxminan 10 marotaba kichik bo'ladi. Ishqalanish nazariyasi uchta nazariy qonuniyatga asoslangan. 1. Fizik-kimyoviy tabiatgaegabo'lgan tashqi ishqalanish kuchi, N. F= v1Frf+ v2Fa, bu yerda: v, — ishqalanuvchi yuzalarning kimyoviy tarkibiga bog‘liq

Vd — haqiqiy tutashuv maydonidagi metallning deformatsiyalangan hajmi, m3; n — sikllar soni; d0.r — elementar E t.l-rasm. Yeyilishning vaqtga bogMiqlik grafigi: OA — chiniqish davri; AB— normal foydalanish davri; BC — yeyilish ortgan davr; a — yeyilishni tavsiflovchi burchak haqiqiy tutashuv sohasining o‘rtacha diametri, m; Ar — haqiqiy tutashuv maydoni, m2; chiziqli yeyilish jadalligi: Il=E/L
Avtomobiining cskirishi va uning chcgaraviy holati to‘g‘r:sida tushuncha. Zamonaviy avlomobillar uzoq muddat foydalaniladigan murakkab tuzilma hisoblanadi. Avtomobillardan foydalanish jarayonida uning dctallarining ish xaraktcristikalari qayta tiklanmaydigan holatgacha yomonlashsa, bu — eskirish deb ataladi. Eskirish asosida detallarning fizik yeyilish hodisasi yotadi, bu hodisa avtomohilni ishlatish davrida ham, saqlash jarayonida ham sodir bo'ladi. B i r i n c h i holdagi yeyilishlar dctallarning gcomctrik olchamlari vashakllarining o‘zgarishi, materialining toliqish mustahkamligining pasayishi sifatida namoyon bo‘ladi. I k k i n c h i holdagi ycyilishlar esa ayrim materiallarning korroziyalanishi, bikrligining yo'qolishi, staikturaviy o'zgarishlar sodir bo'lishi va xususiyatlarining o'zgarishi sifatida namoyon bo'ladi.


Mashinalar puxtaligi