Elektr energetika

11-Laboratoriya ishi

RT-80 TURIDAGI INDUKSION RELELARNI SINASH

Ishning maqsadi: RT-80 ning ishlash prinsipi va uning asosiy elementlari relesi bilan tanishish

NAZARIY QISM

11.1-rasmda induksion relelarning yasalish tamoili ko‘rsatilgan. Rele ikki magnit oqim F_I va F_II ning magnit maydoni ta’sirida harakatlanuvchi qism 3 dan iborat. Magnit oqimlar qo‘zg‘almas elektr magnitlar 1 va 2 ning chulg‘amida tok oqishi natijasida yuzaga keladi. Harakatlanuvchi qism mis yoki alyuminiydan yasalgan va o‘qga maxkamlangan aylanuvchi disk yoki silindr shaklida tayyorlanadi. Soat strelkasiga teskari harakatlangan qism (disk) prujina 5 ni kuchini engib, kontaktlar 4 ni ulaydi. Chulg‘amlar 1 va 2 dan F_I va F_II magnit oqimlar hosil qiluvchi (3.16-rasm) o‘zgaruvchan sinusoidal I₁ va I₂ toklar oqadi. Magnitlashga sarf bo‘lgan yo‘qolishlarni hisobga olmasak, F_I va F_II oqimlar fazalari bo‘yicha ularni hosil qiluvchi toklar bilan mos keladi, bu 3.17-rasmdagi vektor diagrammada ko‘rsatilgan. Harakatlanuvchi qism 3 ga singib F_I oqim unda F_d1=dF_IF/dt e.yu.k. ni hosil qiladi. Induksiya qonuniga asosan hosil qilingan e.yu.k. uni hosil qiluvchi magnit oqimlardan faza bo‘yicha 90˚ ga orqada qoladi.

11.1-rasm. Induksion relelarning tuzilishi.

E_d1 va E_d2 e.yu.k lar ta’siri ostida harakatlanuvchi qismda I_d1 va I_d2 uyurma toklar hosil bo‘ladi. Bu toklar ularni induksiyalovchi magnit oqimlar o‘qi atrofida oqib tutashadilar. I_D1 va I_D2 toklarning musbat yo‘nalishlari F_I va F_II oqimlarning musbat yo‘nalishlari asosida “parma” qoidasi bo‘yicha aniqlanadi (3.16-rasm). Uyurma toklar konturi induktiv qarshiligining kichikligi natijasida ularning yo‘nalishlari e.yu.k. larga mos qilib olinadi. Ko‘rilayotgan konstruksiyada F_I oqim va I_v2 tok, F_II oqim va I_v1 toklarning o‘zaro ta’siri natijasida F_eI va F_e2 kuchlar hosil bo‘ladi.

Ma’lumki, magnit oqim bilan u hosil qilgan tokning konturi orasidagi ta’sir kuchi magnit oqimining bir tekis magnit maydon hosil qilish shartiga asosan nolga teng. SHuning uchun F_I va I_d1, F_II va I_d2 kattaliklar orasida o‘zaro ta’sir kuchi kuzatilmaydi. F_e1 va F_e2 kuchlarning yo‘nalishlari oqim va toklarning musbat qiymatlari uchun “chap qo‘l” qoidasi bo‘yicha aniqlanadi (3.17-rasm). Har bir

kuchning yo‘nalishi va ishorasi magnit oqim va u bilan ta’sirlashayotgan tok I_D1 ning oralaridagi fazalar burilish burchagi bilan aniqlanadi. F_e1 va F_e2 kuchlar natijalovchi elektr magnit kuch F_e hosil qiladilar va bu natijalovchi kuch F_e1 va F_e2 ning algebraik yig‘indisi tarzida aniqlanadi.

F_e=F_e1+F_e2

Natijalovchi kuch F_e aylanuvchi moment M_e=F_ed ni hosil qiladi, bu yerda d- F_e kuchning yelkasi. Elektr magnit kuch va moment (F_e va M_e) ta’sirida, M_e ning ishorasiga bog‘liq ravishda rele kontakti 4 ni qo‘shadi yoki uzadi.

Xulosa qilib aytganda, induksion relelarning ishlashi ikki magnit oqimining reledagi harakatlanuvchi qismda induksiyalanuvchi toklar bilan o‘zaro ta’siriga asoslangan.

Ishni bajarish tartibi

Stenddagi o‘chiq xoldaligini tekshiring.

Stendni ishga tushirib sekundamerga belgilang.

Stenddagi diot lampalar bo‘yicha tizim ishlayotganini aniqlang.

Ximoya ishga tushib ketishiga ketgan vaqtni aniqlang va quyidagi jadvalga yozing.

Nazorat savollari

1-Ulanish sxemalari xakida gapirib bering

2-Asosiy relelar kaysi relelar

3-Kushimcha relelar kaysi relelar