ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

Bəzi tədqiqatçılar “həyat keyfiyyəti” anlayışının ABŞ-ın  36-cı
prezidenti (1963-1969) Lindon Consonun çıxışından götürül dü -
yünü  qeyd  edirlər.  O,  çıxışlarının  birində  bəyan  etmişdi  ki,
amerika  cəmiyyətinin  məqsədi  bank  depozitinin  məbləği  ilə
deyil, insanların həyat keyfiyyəti ilə müəyyən edilməlidir. Başqa
tədqiqatlarda həmin anlayışın ilk dəfə C.K.Gelbreyt tərəfindən
istifadə olunduğu göstərilir. O, “Bolluq cəmiyyəti” adlı əsərində
kəmiyyət  göstəriciləri  ilə  qiymətləndirilən  həyat  səviyyəsi
göstəricisini daha geniş çərçivədə öyrənməyin zəruri olduğunu
göstərərək  həyat  keyfiyyətini  nemətlərdən  və  xidmətlərdən
istifadə imkanları kimi təqdim etmişdir.  C.Gelbreyt deyirdi ki,
əhalinin aclıqdan və xəstəliklərdən əziyyət çəkdiyi, pis geyindiyi
ölkələrdə insanların gəlirlərinin artırılması iqtisadiyyatın əsas
vəzifəsidir. Məhz insanın gəlirləri onun nemətlərdən faydalanma
imkanlarını müəyyən edir. O yazırdı ki, asudə vaxtın keçirilməsi
barədə narahatlıq, səyahət imkanları, yüksək həyat məqsədləri
barədə düşüncələr yalnız hər bir şəxsin normal qida ilə təmin
olunduğu halda həyat səviyyəsinin amillərinə çevrilir. Hətta şəxsi
azadlıq və insan qəlbinin xilas olması yollarının axtarışı belə
mədənin dolu olduğu halda daha yaxşı təmin olunur [76].  
Həyat keyfiyyəti anlayışı təkcə iqtisadi deyil, həm də ekoloji,
sosioloji və fəlsəfi termin kimi də öyrənilir.
İlk dövrlərdə həyat keyfiyyətinin təmin edilməsi problemləri
ətraf  mühitin  çirklənməsi  səviyyəsinin  artması,  insanın  və
cəmiyyətin  sağlamlığı  ilə  əlaqədar  olaraq  ekoloji  baxımdan
öyrənilmişdir. Bir sıra alimlər əhalinin artan tələbatlarının bütün
vasitələrlə təmin edilməsinə yönələn iqtisadi inkişafla insanın
şəxsi maraqları  arasında ziddiyyətlərin (halbuki, bu inkişaf onun
naminə təmin olunur) dərinləşməsi barədə fikirlər irəli sürür -
dülər. Məhdudlaşmayan iqtisadi artım bir qayda olaraq həyat
keyfiyyətinin sonrakı azalması ilə müşahidə olunur. 
Belə ideyalar ilk dəfə 1972-ci ildə amerikalı kibernetik, pro-
fessor  Denis  Medouz  (1942)  və  onun  həyat  yoldaşı  Donella
Medouzun (1941) rəhbəliyi ilə bir qrup alim tərəfindən Roma
klubunun sifarişi ilə hazırlanmış “Artımın hüdüdları” əsərində
səsləndirilmişdir. Həmin mülahizələr amerikalı mühəndis, sis-
temli dinamika nəzəriyyəsinin müəllifi Cey Forresterin (1918)
100