Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr



Download 4,29 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/108
Sana30.12.2021
Hajmi4,29 Mb.
#95796
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   108
Bog'liq
TVEJvaET-ММ

eff

  qiymati  ham  katta  bo‘ladi.  Bu 

ko‘rsatkichdagi  bimetall  plastinani  ko‘proq  egilishiga  va  strelka  shkalaning  o‘ng  tomoniga,  ya’ni  past 

temperaturalar tomonga og‘ishiga olib keladi. 

   Dvigatelning ish jarayonida uning sovutish tizimidagi suyuqlik isiy boshlaydi va bu, albatta shu muhitga 

joylashtirilgan  datchikning  termobimetall  plastinasiga  ta’sir  qiladi.  Natijada,  kontaktlar  uzilgandan  keyin 

plastinaning sovush tezligi sekinlashadi, kontaktlarning tutashib-uzulish chastotasi ham kamayadi. (110

0

C da 


minutiga  taxminan  8-10  marta).  Bu  ko‘rsatkich  bimetall  plastinasi  chulg‘amidan  o‘tayotgan  I

eff

  tokning 

kamayishiga,  plastina  sovub,  egilgan  holdan  sekin-asta  to‘g‘rilanishiga  va  strelkani  shkalaning  chap 

tomoniga, ya’ni yuqori temperaturalar tomoniga og‘ishiga olib keladi. 

   Ko‘rsatkichdagi  termobimetall  plastinaning  qizishi  nafaqat  uning  chulg‘amidan  o‘tayotgan  I



eff

  tokka  , 

balki  ko‘rsatkich  joylashtirilgan  asboblar  paneli  atrofidagi  muhit  haroratiga  ham  bog‘liq.  Atrof-muhit 

haroratini termometrning o‘lchash aniqligiga ta’sirini istisno qilish maqsadida ko‘rsatkichning termobimetall 

plastinasida termokompensatsiya yelka mavjud (6.1-rasmda u sektor 11 ga mahkamlangan). Asboblar paneli 

atrofidagi harorat o‘zgarganda, masalan ortganda, bimetall plastinaning har ikkala yelkasi baravar egiladi va 

strelkaning shkalaga nisbatan holati o‘zgarmaydi. 

   Termobimetall impulsli termometrlarning tuzilishi sodda va tannarxi past. Lekin termometrning ishonchli 

ishlashini  pasaytiradigan,  radioqabulga  xalaqit  beradigan  kontaktlarning  mavjudligi  bu  turdagi 

termometrlarning  jiddiy  kamchiligi  hisoblanadi.  Bundan  tashqari,  termobimetall  impulsli  termometrlarning 

o‘lchash  aniqligi  tok  manbaining  barqarorligiga  bevosita  bog‘liq.  Agar  tok  manbaining  kuchlanishi  biror 

sababga ko‘ra o‘zgarsa, termometrning o‘lchash aniqligi keskin kamayadi. 

   Xozirgi  vaqtda  avtomobillarda  yuqorida  keltirilgan  kamchiliklardan  ko‘p  jihatdan  holi  bo‘lgan 

magnitoelektr (logometrik) termometrlar keng tatbiq topmoqda. 

   Magnitoelektr  (logometrik)  termometrlar.  Logometrik  termometr  tuzilishi  va 

ishlash  printsipi  bo‘yicha  termobimetall  impulsli  termometrlardan  jiddiy  farq  qiladi. 

Uning datchigi (6.2-rasm) jezdan tayyorlangan ballon 1 ko‘rinishida bo‘lib, pastki tekis 

qismiga  tok  o‘tkazadigan  prujina  3  yordamida  qisib  turiladigan  tabletkasimon 

termorezistor  4  joylashtirilgan.  Prujina  3  bir  uchi  bilan  qisqich  2  ga  qadalib  turadi  va 

vtulka  5  yordamida  datchik  ballonning  ichki  devorchasidan  izolyatsiya  qilingan. 

Temperatura  o‘zgarishi  bilan termorezistor  qarshiligi katta doirada  o‘zgaradi. Masalan, 

sovutish  tizimidagi  suyuqligining  temperaturasi  40

0

C  dan  90



0

C    gacha    ortisa, 

termorezistor qarshiligi 450 Om dan 70 Om gacha kamayadi.  

   Termometr  quyidagicha  ishlaydi.  (6.3-rasm).  O‘t  oldirish  kaliti  ulanganda  tok 

ikkita  parallel  zanjir  orqali  o‘ta  boshlaydi:  ko‘rsatkichdagi  L

1

  va  L



2

  g‘altaklar  - 

 6.2-rasm.  Termo-

rezistorli  tempera-

tura datchigi.

 

6.3-rasm. Logometrik termo-



metrning umumiy sxemasi

 



 

73 


termokompensatsiya    qarshiligi    R;    ko‘rsatkichning   

L

3

  g‘altagi – datchik  termorezistori  4. 

  L

1

  va    L



2

    g‘altaklardan  o‘tayotgan  tok  qiymati 

asbob ishlashi davomida deyarli o‘zgarmaydi va ularda 

hosil  bo‘ladigan  magnit  oqimlar  amalda  doimiy 

bo‘ladi.  L

3

  g‘altakdan  o‘tayotgan  tok kuchi  va demak, 

unda  hosil  bo‘ladigan  magnit  oqimining  quvvati 

termorezistor  4  ning  qarshiligiga  bog‘liq.  Datchik 

o‘rnatilgan muhit harorati past bo‘lganda termorezistor 

qarshiligi  yuqori  bo‘ladi  (6.4-rasm).  Natijada,  L



3

 

g‘altakdan  o‘tayotgan  tok  kuchi  va  unda  hosil 



bo‘ladigan magnit oqimi juda kichik bo‘ladi. Bu holda 

L

2

  g‘altakda  hosil  bo‘lgan  magnit  oqimi,    L

 

g‘altakdagi  magnit  oqimidan  ancha  kuchli  bo‘ladi. 



Uchta  g‘altak  magnit  maydonlarini  o‘zaro  ta’sirida 

hosil  bo‘lgan  natijaviy  magnit  oqim  doimiy  magnit  2 

ni  va  u  bilan  strelka  1  ni  chap  tomonga,  ya’ni 

shkalaning past temperaturalar tomoniga buraydi. 

   Datchik  o‘rnatilgan  muhit  harorati  oshishi  bilan 

termorezistor  qarshiligi  kamaya  boshlaydi.  Bu  L



3

 

g‘altakdan  o‘tayotgan  tok kuchining  ortishiga,  unda  hosil  bo‘layotgan  magnit  oqimining  kuchayishiga  olib 

keladi. Bu, uchta g‘altakda hosil bo‘lgan magnit maydonlarni o‘zaro ta’siri natijasida hosil bo‘lgan umumiy 

magnit oqimi qiymatining  o‘zgarishiga, doimiy magnit 2 va u bilan birga strelka 1 ni sekin-asta o‘ng, ya’ni 

shkalaning  yuqori temperaturalar  tomoniga  burilishiga  olib keladi.  Shu  tarzda, ko‘rsatkich  strelkasi  datchik 

o‘rnatilgan muhit harorati o‘zgarishiga mos ravishda o‘z holatini o‘zgartirib turadi.  

   O‘t  oldirish  kaliti  o‘chirilganda  harakatlanuvchi  doimiy  magnit  2  va  karkasga  joylashtirilgan  doimiy 

magnit 3 larning o‘zaro ta’siri natijasida strelka dastlabki, ya’ni 0 holatga qaytariladi. 

     Logometrik  termometrlar  termobimetall  impulsli  termometrlarga  nisbatan  bir  qator  afzalliklarga  ega. 

Uning  datchiklarida  ishonchlilikni  pasaytiradigan  harakatlanuvchi  kontakatlar  yo‘q.  Ko‘rsatkichida 

strelkaning harakatlanish burchagi nisbatan katta, shkaladagi ma’lumotni tez va yengil o‘qish imkoniyati bor. 

Logometrik ko‘rsatkichning o‘lchash aniqliliga tok manbaining kuchlanishi va atrof- muhit harorati  deyarli 

ta’sir  ko‘rsatmaydi,  chunki  bularning  o‘zgarishi  uchta  g‘altakdagi  magnit  maydonga  proporsional  ta’sir 

ko‘rsatib, natijaviy magnit oqimi o‘zgarmay qoladi, demak strelkaning holati ham o‘zgarmaydi. 

   Avariya  temperaturasi  xabarchilari.  Avtomobillarda  strelkali  temperatura  ko‘rsatkichlarining 

o‘rnatilishi,  dvigatelning  issiqlik  rejimini  birdan  buzilishi  (masalan,  suv  nasosining  ishdan  chiqishi,  suv 

nasosining  harakatga  keltiruvchi  tasmaning  uzilishi  yoki  sovutuvchi  suyuqlikning  oqib  ketishi  va  boshqa 

sabablarga  ko‘ra)  natijasida,  uning  temperaturasi  yo‘l  qo‘yib  bo‘lmaydigan  qiymatlargacha  ko‘tarilib 

ketishini  haydovchi darhol  sezadi  va  tegishli  chora ko‘radi deb  kafolatlab  bo‘lmaydi.  Shuning  uchun  ba’zi 

avtomobillarda strelkali termometrga qo‘shimcha avariya temperaturasi xabarchilari ham o‘rnatiladi. 

  Suyuqlikli  sovutish  tizimiga  ega  bo‘lgan  dvigatellarda  avariya  temperaturasi  xabarchisining  datchigi 

radiatorning yuqori bakiga, havo bilan sovutiladigan dvigatellarda esa, moylash tizimiga o‘rnatiladi. 

  Avtomobillarda  avariya  temperaturasi  xabarchisi  sifatida  termobimetall  plastinali  datchiklar  ishlatiladi. 

Datchiklarni tuzilishining o‘ziga xos tomonlarini TM104 belgili datchik misolida ko‘rishimiz mumkin (6.4-

rasm). TM104 datchigida uchiga kontakt 5 o‘rnashtirilgan bimetall plastina 4 jez ballon 3 ga joylashtirilgan 

va  qobiqdan  izolyatsiya  qilingan.  U  qalin  sim  9  orqali    izolyator  2  ga  mahkamlangan  qisqich  1  bilan 

tutashtirilgan.  CHeklagich  6  bimetall  plastina  4  ning  ballon  3  ga  tegib  qolishiga  yo‘l  qo‘ymaydi.  Kontakt 

plastinasi 8 ga mahkamlangan qo‘zg‘almas kontakt 7, qobiq orqali «massa» ga ulangan. 

  Nazorat  qilinayotgan  muhit  harorati  ortishi  bilan  bimetall  plastina 4  ham  qiziydi  va  past  tomonga  qarab 

egila  boshlaydi. Temperatura  ma’lum  xavfli  qiymatga  yetganda  bimetall  plastinaning  egilishi  shu  darajaga 

yetadiki,  u kontaktlar  5  va  7  ni  tutashtiradi. Bu  holda avtomobilning  asboblar  panelida  joylashtirilgan  qizil 

xabarchi chiroq 10 yonadi. 

 

 


Download 4,29 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish