Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

«Inkoterms» 
(Incoterms,
 
International commerce terms) –
 
bu lug‗at 
formatidagi xalqaro qoidalar bo‗lib, tashqi savdo sohasida ko‗proq keng 
foydalaniladigan savdo atamalarining, avvalambor javobgarlikning sotuvchidan 
xaridorga o‗tishini bir qiymatli talqin qilinishini ta‘minlaydi. Xalqaro savdo 
atamalari o‗zida xalqaro oldi-sotdi shartnomalarining oldindan xalqaro tan olingan 
hujjatda belgilangan standart shartlarini belgilaydi.
«Inkoterms» qoidalari shartnomada ularga yo‗llanmalar bo‗lgan taqdirda 
inobatga olinadi. Shartnomaning shartlari «Inkoterms» ning moddasiga mos 
kelmagan taqdirda shartnomaning shartlari ustivor bo‗ladi. «Inkoterms-2010» ning 
barcha 11 ta atamasi 4 ta bazis kategoriyalarga (C, D, E, F guruhlar) guruhlangan, 
bu 8.1 jadvalda aks ettirilgan. 

---

222 
8.1 jadval. 
«Inkoterms-2010» qoidalarining tuzilishi [5, 135-bet]. 
Guruh 
Qabul 
qilingan 
belgilanish 
Atamaning qiymati 
E guruh 
EXW 
Departure 
Jo‗natish 
Ex works (... named 
place) 
Franko-zavod (o‗zi olib chiqish) 
G‗ guruh 
Main carriage 
unpaid 
Asosiy tashish to‗lanmagan 
FCA 
Free carrier 
Jo‗natish punktidagi franko
(... named place) 
tashuvchi 
FAS 
Free alongside ship 
(... named port of 
shipment) 
Jo‗natish portida kemaning borti 
bo‗ylab franko 
FOB 
Free on board (… 
named port of 
shipment) 
Jo‗natish portida kemaning 
franko-borti 
S guruh 
Main carriage paid 
Asosiy tashish to‗langan 
CFR 
Cost and freight (... 
named port of 
destination) 
Belgilangan portgacha narx va 
fraxt 
CIF 
Cost, insurance and 
freight (... named 
port of destination) 
Belgilangan portgacha sug‗urta 
narxi va fraxt 
CPT 
Carriage paid to (... 
named place of 
destination) 
Belgilangan joygacha tashish 
to‗langan 
CIP 
Carriage and 
insurance paid to 
(...named place of 
destination) 
Belgilangan joygacha tashish va 
sug‗urta to‗langan 
D guruh 
Arriva 
Etib kelish 
DAT 
Delivered at 
terminal (... named 
place) 
Terminalda yetkazib berish 
DAP 
Delivered at place 
(... named place of 
destination) 
Belgilangan joyda yetkazib 
berish 
DDP 
Delivered duty paid 
(... named place of 
destination) 
Yetkazib berilgan, boj to‗langan 

---

223 
E guruh 
o‗z ichiga ularga ko‗ra xaridor jo‗natishga tayyor tovarni sotuvchining 
omboridan oladigan shartlarni o‗z ichiga oladi (EXW – fran-ko-zavod). Bu 
shartlarga ko‗ra sotuvchi o‗ziga tegishli binoda tovarni xaridor olishi mumkin qilib 
qo‗yganda yetkazib berish bo‗yicha o‗zining majburiyatlarini bajargan bo‗lib 
hisoblanadi. Bunday holda sotuvchining korxonasidan belgilangan punktga 
etkazishda vujudga keladigan barcha xarajatlar va xavf-xatarlarni xaridor 
zimmasiga oladi.