Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

xalqaro 
tovar-transport hujjatlariga 
qo‗yiladigan amaldagi talablar chiqadi. Uning 
tarkibiga xalqaro tovar-transport nakladnoyi (SMR) va barcha ilova qilinadigan 

---

226 
hujjatlar – jo‗natish spetsifikatsiyasi, yukning shartnoma qiymatining hisob-
fakturasi (invoice), sifat va kelib chiqish setrifikatlari, karantin va veterinariya 
sertifikatlari, avtomobilni yuklash dalolatnomasi kiradi. Ko‗rsatilgan hujjatlar 
jo‗natuvchi mamlakatning tilida tuziladi. Ularning blankalari tipografiyada 
tayyorlangan bo‗lishi va to‗ldirilgan holatda yukni tashuvchiga berilishi lozim.
Tovar-transport nakladnoyi (CMR) – bu avtomobillar bilan xalqaro tashishlarni 
rasmiylashtirish uchun yukni jo‗natuvchi, tashuvchi va qabul qilib oluvchi 
o‗rtasida shartnoma bitimining borligini tasdiqlaydigan hujjatdir. CMR-nakladnoyi 
tashish shartnomasi tuzilganligi, bu shartnomaning shartlari, yukning tashuvchi 
tomonidan qabul qilib olinganligining isboti bo‗lib hisoblanadi va tashish paytida 
transport vositasining bortida bo‗lishi lozim bo‗lgan nazorat hujjati bo‗lib xizmat 
qiladi.
CMR nakladnoyi eng kamida etti nusxada rasmiylashtiriladi. Bunda 
nakladnoyning birinchi to‗rtta nusxasi raqamlanadi va tashish shartnomasining 
ishtirokchilariga beriladi: 
birinchi nusxa – yukni jo‗natuvchiga;
ikkinchi nusxa – yukni qabul qilib oluvchiga;
uchinchi nusxa – tashuvchiga;
to‗rtinchi nusxa – hisob kitoblar uchun. 
Qolgan nusxalar – bojxonadan o‗tish, chegarani kesib o‗tish uchun va 
hokazolarga beriladi.
Jo‗natish spetsifikatsiyasi tovarning turi, miqdori, nomi, xarakteridan qat‘iy 
nazar, hamma eksport tovarlarga tuziladi va boshqa hujjat bilan almashtirilishi 
mumkin emas. U namunaviy shaklda yoki buyurtmachi tomonidan o‗rnatilgan 
boshqa shaklda tuziladi.
Hisob-faktura (invoice) yuk bir korxonadan boshqasiga jo‗natiladigan barcha 
hollarda tuziladigan ish hujjati bo‗lib hisoblanadi. Ushbu hujjatda bitimda ishtirok 
etadigan har bir tomonning rekvizitlari, bitim tuzilgan sana, yukning miqdori, yuk 
birligining narxi va umumiy narx, shuningdek ba‘zi bir boshqa rekvizitlar 
keltiriladi.

---

227 
Sifat (muvofiqlik) sertifikati eksport qilinadigan tovarning bitta tashish hujjati 
(nakladnoy) bo‗yicha jo‗natiladigan har bir partiyasiga beriladi va boshqa hech 
qanday hujjat bilan almashtirilishi mumkin emas. O‗rnatilgan shakl bo‗yicha 
faqatgina sanoat tovarlariga beriladi.
Hayvonlar, oziq-ovqat mahsulotlari va hayvon kelib chiqishli xomashyoni 
xalqaro tashishlarda ularni olib kirish va olib chiqish faqatgina davlat xizmatida 
ishlaydigan veterinariya shifokorlari tomonidan beriladigan veterinariya 
sertifikatlari bor bo‗lganda amalga oshiriladi.
Ba‘zi bir mamlakatlarning bojxona organlari bojxona bojlarini belgilash uchun 
tovarning kelib chiqish sertifikatini talab qiladi. Bu tovarning kelib chiqish 
mamlakatini e‘lon qiladigan imzolangan deklaratsiyadir. Ba‘zi bir hollarda bu 
sertifikat tijorat hisob-fakturasiga kiritilishi mumkin. Qoidaga ko‗ra, u savdo 
palatasi tomonidan tasdiqlanishi lozim.
Tovarlarni transport vositasiga (konteynerga) mansabdor shaxslarning 
ishtirokisiz yuklash holatida eksport qilinadigan mahsulotni ishlab chiqaruvchilar 
tovarlarni yuklash dalolatnomasini tuzishlari lozim. U uch nusxada tuziladi va 
mahsulotni ishlab chiqaruvchi uning faoliyat zonasida ro‗yxatdan o‗tgan bojxona 
organiga taqdim qilinadi. 
Xalqaro logistikani huquqiy tartibga solish masalalarini ko‗rib chiqish 
doirasida xalqaro tashishlarni amalga oshirishda