Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

D guruh 
uchta shartni o‗z ichiga oladi
 
(DAT; DAP; DDP),
 
ularga ko‗ra 
sotuvchi tavakkal qiladi va yukni belgilangan punktga yetkazib berish bilan 
bog‗lanadigan barcha xarajatlarni zimmasiga oladi.
DAT – terminalda yetkazib berish. Tovar belgilangan port yoki joydagi 
kelishilgan terminalda etib kelgan transport vositasidan tushirilgandan keyin va 
xaridorning tasarrufiga taqdim qilingandan keyin sotuvchi yetkazib berishni 
amalga oshirgan bo‗lib hisoblanadi. «Terminal» tushunchasi prichal, ombor, 
konteyner hovlisi kabi ochiq yoki yopiq bo‗lgan har qanday joyni, shuningdek 
avtomobil, temir yo‗l yoki aviakargoterminalni o‗z ichiga oladi. Sotuvchi tovarni 
belgilangan port yoki joydagi kelishilgan terminalga yetkazib berish va tushirish 
bilan bog‗lanadigan barcha xavf-xatarlarni zimmasiga oladi.
DAP – belgilangan joyda yetkazib berish. Sotuvchi tovar kelishilgan joyga etib 
kelgan transport vositasidan tushirishga tayyor holda bo‗lganda va sotuvchining 
ixtiyoriga taqdim qilinganda yetkazib berishni amalga oshirgan bo‗lib hisoblanadi. 
Sotuvchi tovarni ko‗rsatilgan joyga yetkazib berish bilan bog‗lanadigan barcha 
xavf-xatarlarni zimmasiga oladi.
DDP – bojni to‗lash bilan yetkazib berish (belgilangan joyning nomi). Sotuvchi 
tovarni importer mamlakatning ko‗rsatilgan joyiga yetkazib berganda o‗zining 

---

225 
majburiyatlarini bajargan bo‗lib hisoblanadi. Sotuvchiga import uchun bojxona 
bojlari va to‗lovlarini to‗lashni ham o‗z ichiga olgan holda, tovarni yetkazib berish 
bo‗yicha barcha xarajatlar va barcha xavf-xatarlar yuklanadi. DDP sotuvchiga 
maksimal majburiyatlarni yuklaydi [19, 389-bet]. 
«Inkoterms-2010» atamalarining amal qilish sohalarining grafik tasviri 3.1 
rasmda keltirilgan. 
8.4- rasm. «Inkoterms-2010» atamalarining amal qilish sohalari. 
DAT va DAP shartlari sotuvchidan agar tovarni olib chiqish qo‗llanilsa – 
bojxona rasmiyatchiliklarini bajarishni talab qiladi. Sotuvchiga olib kirish bojxona 
rasmiyatchiliklarini bajarish, har qanday import bojlarini to‗lash va olib kirish 
uchun boshqa bojxona rasmiyatchiliklarini bajarishni yuklash ko‗zda tutilgan 
taqdirda DDP shartidan foydalanish maqsadga muvofiq bo‗ladi.
«Inkoterms- 2010» ning 11 ta atamasidan 7 tasini asosiy tashishning har qanday 
transport turiga nisbatan qo‗llasa bo‗ladi (EXW, FCA, CPT, CIP, DAT, DAP, 
DDP), 4 tasini esa faqatgina dengiz transporti va territorial suvlarning transporti 
uchun qo‗llash mumkin (FOB, FAS, CFR, CIF). 
Xalqaro logistika sferasini reglamentlaydigan muhim aspekt sifatida