Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

«tovarning tayyorlik darajasi bo‗yicha» 
bo‗lish mahsulotlarning quyidagi guruhlari bo‗yicha shartnomalarning tashkiliy va 
texnik o‗ziga xos xususiyatlarini ko‗zda tutadi: 
-
 
tayyor mahsulot, 
-
 
ajratilgan asbob-uskunalar, 
-
 
jamlangan asbob-uskunalar. 
«Savdoning tashkiliy shakllari»
deganda xalqaro bitimlarni tuzish shartlari 
va imkoniyatlarining turli-tumanligi tushuniladi, ularning orasidan quyidagilarni 
ajratish mumkin: barter operatsiyalari; qarama-qarshi xarid qilishlar yoki «bay-
bek» 
operatsiyalari; 
kompensatsion 
bitimlar, 
jumladan, 
yirik 
ko‗lamli 
kompensatsion bitimlar; beriladigan xomashyo asosidagi operatsiyalar; eskirgan 
mahsulotni pulini bo‗lib to‗lash sharti bilan sotib olish; sanoat hamkorligi, ishlab 
chiqarish va tarmoq kooperatsiyasi, aralash ishlab chiqarishlarni tashkil qilish va 
ishlab chiqarish kooperatsiyasining tabiiy resurslarni birgalikda o‗zlashtirishni 
ko‗zda tutuvchi «prodakshn shering» kabi yangi shaklini rivojlantirishni ham o‗z 
ichiga olgan holda. 
«Savdo uslublari»
kriteriysi deganda yoki to‗g‗ridan-to‗g‗ri shartnomalar, 
yoki ular ham shartli ravishda quyidagi guruhlarga bo‗linadigan vositachilik 
operatsiyalari tushuniladi: 
-
 
to‗g‗ridan-to‗g‗ri shartnoma; 
-
 
vositachilar, dilerlar, komissinerlar, brokerlar va hokazolar orqali 
savdo qilish; 
-
 
savdo firmalari va uylari; 
-
 
birja operatsiyalari; 
-
 
xalqaro savdo (tender uslubi); 
-
 
moliyaviy lizing. 
Eksport operatsiyaoari 
Eksport faoliyati deganda ularni xorijiy xaridorning tasarrufiga berish uchun 
tovarlar, xizmatlar va kapitalni xorijga olib chiqish va sotish bilan bog‗lanadigan 
tijorat faoliyati tushuniladi.

---

179 
Eksport operatsiyasini amalga oshirishda eksporter uchun importer tovardan 
qanday foydalanishi muhim bo‗lmaydi, importer tovarga qayta ishlov berishi, ichki 
bozorda sotishi yoki uchinchi bir mamlakatga sotishi mumkin. Har qanday holatda 
ham bu sotuvchi uchun eksport operatsiyasi bo‗ladi. Xalqaro savdo amaliyotida 
sotuvchi eksporter deb, xaridor esa importer deb ataladi.