174
4.
Xalqaro to‗g‗ridan-to‗g‗ri aralash avtomobil yo‗l-suv yuk bog‗lanishlari
to‗g‗risida bitim (MJVS).
Bitimlar yuklarni tashish shartlarini o‗rnatadi, shuningdek tashishlarni amalga
oshirishda huquqiy masalalarni tartibga soladi.
5.
O‗zbekiston bilan chegaradosh mamlakatlarning yo‗llari bilan chegara temir
yo‗l bitimlari.
Bu bitimlar yuklarni uzatish amalga oshiriladigan chegara stansiyalarining
ro‗yxati, uzatish shartlari, chegara stansiyalarining ishini tartibga solish shartlari,
poezdlarning chegara stansiyalari o‗rtasida
harakatlanish tartibi, yuklar va
vagonlarni uzatish tartibi va hokazolarni o‗rnatadi.
Amaldagi bitimlarga o‗zgarish va qo‗shimchalar kiritish, shuningdek yangi
xalqaro bitimlarni yaratish bo‗yicha ishlar xalqaro transport tashkilotlari doirasida
amalga oshiriladi, BMT Evropa Iqtisodiyot Komissiyasining
ichki transport
bo‗yicha Qo‗mitasi (EEK) va boshqalar).
O‗zbekiston hududi bo‗ylab to‗g‗ridan-to‗g‗ri xalqaro yuk bog‗lanishlarida
yuklarni tashishni tartibga soluvchi asosiy hujjat SMGS bo‗lib hisoblanadi. Bitim
ishtirokchi mamlakatlarning temir yo‗llarining ichki bog‗lanishlarda yuk
operatsiyalari uchun ochiq bo‗lgan barcha stansiyalariga nisbatan qo‗llaniladi.
SMGS da 22 ta davlat qatnashadi:
-
Ozarbayjon
Respublikasi, Belarus Respublikasi, Gruziya, Qozog‗iston
Respublikasi, Qirg‗iziston Respublikasi, Latviya Respublikasi,
Litva
Respublikasi, Moldova Respublikasi, Rossiy Federatsiyasi, Tojikiston
Respublikasi, Turkmaniston Respublikasi, O‗zbekiston Respublikasi,
Ukraina, Estoniya Respublikasi;
-
Albaniya Respublikasi, Bolgariya Respublikasi, Polsha Respublikasi,
V‘etnam Sotsialistik Respublikasi,
Eron Islom Respublikasi, Xitoy Xalq
Respublikasi, Koreya Xalq Demokratik Respublikasi, Mongoliya.
SMGS preambula, 21 ta moddani o‗z ichiga oladigan 8 ta bo‗lim va 20 ta
ilovadan iborat. Preambula bitimda ishtirok etadigan mamlakatlarning ro‗yxatini
o‗z ichiga oladi. SMGS ning bo‗limlariga quyidagilar kiradi:
175
I bo‗lim.
Umumiy qoidalar
II bo‗lim.
Tashish shartnomasini tuzish
III bo‗lim.
Tashish shartnomasini bajarish
IV bo‗lim.
Tashish shartnomasini o‗zgartirish
V bo‗lim.
Temir yo‗llarning javobgarligi
VI bo‗lim. Da‘volar, arizalar. Da‘vo qilish va ariza berish muddati
VII bo‗lim. Temir yo‗llar o‗rtasida hisob-kitoblar
VIII bo‗lim. Umumiy qarorlar
1 bo‗lim bitimning predmeti, bitimning qo‗llanilish sohasi, tashishga yo‗l
qo‗yiladigan
predmetlar, jumladan maxsus shartlarga rioya qilish bilan
tashiladigan predmetlar, shuningdek ba‘zi bir yuklarni tashish bo‗yicha maxsus
qoidalarni belgilaydi.
2 bo‗limda yukni tashishga qabul qilish bilan bog‗lanadigan asosiy qoidalar,
jumladan tashish hujjatlarini rasmiylashtirish,
yuklarni yetkazib berish
muddatlarini hisoblash va hokazolar ko‗rsatilgan.
3 bo‗limda yuk bilan yo‗lda va belgilangan stansiyada yukni berishda
amalga oshiriladigan asosiy operatsiyalar ko‗rib chiqilgan
4 bo‗lim nakladnoydagi ma‘lumotlarning o‗zgarishini ko‗rib chiqadi, ular
yukni jo‗natuvchi yoki qabul qilib oluvchi tomonidan kiritilishi mumkin,
shuningdek bu o‗zgarishlarni amalga oshirish tartibini ko‗rib chiqadi.
5 va 6 bo‗limlar transport huquqi sohasiga tegishli.
7 bo‗limda temir yo‗llar o‗rtasidagi tashish haqini to‗lash, shuningdek
yukning saqlanmaganligi uchun to‗lovlar bilan bog‗lanadigan hisob-kitoblari
ko‗rib chiqilgan.
8 bo‗lim SMGS ning faoliyat ko‗rsatishi bilan bog‗lanadigan masalalarni o‗z
ichiga oladi. Xususan, bitim bilan bog‗lanadigan masalalarni
hal qilishga vakil
qilingan organ OSJD ning komissiyasi bo‗lib hisoblanishini belgilaydi.
SMGS ga ilovalar yuklarning ba‘zi bir turlarini tashish qoidalari, shuningdek
tashish hujjatlari va boshqa hujjatlarning namunalari va ularni to‗ldirish qoidalarini
o‗z ichiga oladi.
176
Yukni tashishga shartnoma tuzilganligini tasdiqlaydigan va yukning butun
bosib o‗tadigan yo‗liga tuziladigan asosiy hujjat SMGS nakladnoyi bo‗lib
hisoblanadi.
SMGS nakladnoyi 5 ta varaqdan iborat:
1)
nakladnoyning originali,
2)
yo‗l vedomosti,
3)
nakladnoyning dublikati,
4)
yukni berish varaqasi,
5)
yukning kelganligi to‗g‗risida xabar berish varaqasi,
shuningdek yo‗l vedomostining zaruriy qo‗shimcha nusxalari sonidan tashkil
topadi:
-
jo‗natgan yo‗l uchun ikki nusxa;
-
tashishda ishtirok etadigan har bir tranzit temir yo‗l uchun bir
nusxadan.
Nakladnoyning 1,2,4,5 varaqlari belgilangan stansiyagacha yukka hamrohlik
qiladi. Nakladnoyning 3-varag‗i tashish shartnomasi tuzilgandan keyin
jo‗natuvchiga qaytariladi. 2,4 varaqlar belgilangan stansiyada qoladi.
Nakladnoy blankalari jo‗natish mamlakatining tilida, shuningdek OSJD ning
ishchi tillarining birida bosiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
