Ekotizimlar zoologiya biologiya

Ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirish muddatlariga ko'ra quyidagilarga bo'lish mumkin:
Uzoq muddat,
Qisqa muddatga
va ekspress tadqiqot.
Tadqiqotning shakllari va usullariga qarab, ayrim mualliflar eksperimental, metodik, tavsifiy, eksperimental-tahliliy, tarixiy-biografik tadqiqot va aralash tipdagi tadqiqotlarni ajratadilar.
Bilimlar nazariyasida mavjud tadqiqotning ikki darajasi : nazariy va empirik.
Nazariy daraja tadqiqot bilishning mantiqiy usullarining ustunligi bilan tavsiflanadi. Bu darajada mantiqiy tushunchalar, xulosalar, qonunlar va boshqa fikrlash shakllari yordamida olingan faktlar tekshiriladi, qayta ishlanadi.
Bu yerda o'rganilayotgan ob'ektlar aqliy tahlil qilinadi, umumlashtiriladi, ularning mohiyati, ichki aloqalari, rivojlanish qonuniyatlari tushuniladi. Bu darajada sezgilar orqali bilish (empirik) mavjud bo'lishi mumkin, lekin u bo'ysunadi.
Nazariy bilimning tarkibiy qismlari muammo, gipoteza va nazariyadir.
Muammo- bu murakkab nazariy yoki amaliy muammo bo'lib, uni hal qilish usullari noma'lum yoki to'liq ma'lum emas. Rivojlanmagan muammolarni (oldindan muammolar) va rivojlanganlarni farqlang.
Rivojlanmagan muammolar quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
1) ular ma'lum bir nazariya, kontseptsiya asosida vujudga kelgan;
2) bu qiyin, nostandart vazifalar;
3) ularning yechimi bilishda yuzaga kelgan ziddiyatni bartaraf etishga qaratilgan;
4) muammoni hal qilish yo'llari ma'lum emas. Rivojlangan muammolar ularni hal qilish bo'yicha ko'proq yoki kamroq aniq ko'rsatkichlarga ega.
Gipoteza ma'lum bir ta'sirni keltirib chiqaradigan sabab, o'rganilayotgan ob'ektlarning tuzilishi va strukturaviy elementlarning ichki va tashqi aloqalarining tabiati haqida tekshirish va isbotlashni talab qiladigan taxmin mavjud.
Ilmiy gipoteza quyidagi talablarga javob berishi kerak:
1) dolzarblik, ya'ni. u tayanadigan faktlarga tegishliligi;
2) empirik sinovdan o'tish, kuzatish yoki eksperimental ma'lumotlar bilan solishtirish (tekshirib bo'lmaydigan farazlar bundan mustasno);
3) mavjud ilmiy bilimlar bilan muvofiqligi;
4) tushuntirish kuchiga ega, ya'ni. gipotezadan ma'lum miqdordagi faktlar, oqibatlar, uni tasdiqlovchi kelib chiqishi kerak.
Eng ko'p faktlar kelib chiqadigan gipoteza ko'proq tushuntirish kuchiga ega bo'ladi;
5) oddiylik, ya'ni. unda hech qanday o'zboshimchalik bilan taxminlar, sub'ektiv to'planishlar bo'lmasligi kerak.
Ta'riflovchi, tushuntiruvchi va bashorat qiluvchi farazlar mavjud.
Ta'riflovchi gipoteza - ob'ektlarning muhim xususiyatlari, o'rganilayotgan ob'ektning alohida elementlari o'rtasidagi munosabatlarning tabiati haqidagi taxmin.
Izohlovchi gipoteza sabab-oqibat munosabatlari haqidagi farazdir.
Bashoratli gipoteza - tadqiqot ob'ektining rivojlanish tendentsiyalari va qonuniyatlari haqidagi taxmin.
Nazariya- bu mantiqiy tashkil etilgan bilim, voqelikning ma'lum bir sohasini adekvat va yaxlit aks ettiruvchi bilimlarning kontseptual tizimi.