Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

absolyut havo 
namligi
deb aytiladi. 
Maksimal havo namligi 
deb havoning ma’lum haroratda namlik bilan to‘la-
to‘kis to‘yinib olishi uchun zarur bo‘lgan suv bug‘larining miqdoriga aytiladi. Havo harorati 
ko‘tarilib borgan sari havoning maksimal namligi oshib boradi. 
Nisbiy havo namligi
deb, absolyut 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
155 
havo namligining maksimal havo namligiga foizlarda ifoda qilingan nisbatiga aytiladi. Nisbiy havo 
namligi havoning suv bug‘lari bilan to‘yinish darajasini belgilab beradi. 
Havo namligini aniqlashda aspiratsion va statik psixrometrlardan hamda gigrograflardan 
foydalaniladi. Aspiratsion psixrometrni statik psixrometrdan farqi shundaki, aspiratsion 
psixrometrga o‘rnatilgan moslama orqali termometr ko‘rsatkichlarini aniqlashdan oldin, joylarda 
aspiratsiya usulida havo yo‘nalishini bir tekisda tashkil qilish bilan birga termometrlarni radiatsion 
nur ta’siridan himoya qilish choralari ko‘rilgan. 
Psixrometrlar yordamida absolyut namlik aniqlanadi. Absolyut namlik 
formula yordamida hisoblab chiqiladi: 
K= F – 0,50 (T – T
1
) _V_ 
755 
bu erda: K-absolyut namlik, mm simob bo‘yicha 
F- nam termometrning ko‘rsatishi bo‘yicha maksimal namlik 
T- quruq termometr ko‘rsatishi (gradusda) 
T
1
- nam termometr ko‘rsatishi (gradusda), 
V-tekshirish vaqtidagi barometrik bosim, mm simob ustunida. 
Topilgan absolyut namlikni namlikka o‘tkazish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi. 
K
1
= K x 100% 
F
1
bu erda:
K
1
-nisbiy namlik, % hisobida 
K-absolyut namlik, mm simob ustunida 
F
1
-quruq termometrning harorati bo‘yicha maksimal namlik olinadi. 
Nisbiy namlikni formula bilan aniqlashdan tashqari, aspiratsion psixrometr ko‘rsatkichlari 
bo‘yicha maxsus jadval yordamida ham topish mumkin. 
Aholi yashaydigan xonalarda nisbiy namlik 40-60% bo‘lishi kerak.
Gigrograf - havo namligini uzluksiz qayd qiluvchi asbob. Gigrografning asosiy qismi 
yog‘sizlantirilgan ayol sochi yoki ot yoli bo‘lib, unga uzatgich mexanizmi yordamida chizuvchi 
ko‘rsatkich ulangan. Namlik o‘zgarganda soch tolasi uzayadi yoki qisqaradi. Namlikning o‘zgarishi 
soat mexanizmi qo‘zg‘almas o‘q atrofida aylanib turadigan barabanga o‘rnatilgan chizg‘ich 
yordamida uzluksiz chiziladi, barabanning aylanish davriga ko‘ra, gigrograflar sutkali va haftali 
bo‘ladi. 
Havo harakati 
Havo harakatini markaziy Osiyo iqlim sharoitida aniqlash muhim gigiyenik ahamiyatga ega. 
U turar joy, ko‘chalarni, binolar va atmosfera havosining tabiiy tozaligini ta’minlaydi. 
Havo harorati yuqori bo‘lganda shamol ortiqcha issiqlikni haydaydi. Past haroratli 
sharoitlarda esa shamolning salbiy ta’siri ortadi. 
Sanitariya amaliyotida havo yo‘nalishi tezligi havoning tabiiy tozaligini ta’minlaydi. 
Sanitariya amaliyotida havo yo‘nalishi tezligi asosan qanotli va kosachali anemometrlar 
yordamida aniqlanadi.