Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш

7.3. Орол денгизининг қуриб қолишига қарши олиб борилаётган
чора-тадбирлар. 
Орол денгизининг қуриб бориши ва минтақанинг чулга айланиши билан борлиқ 
экологик фожиа бу ҳавзада яшаѐтган барча ҳалкдарнинг дарду аламидир. Сув 
заҳиралари билан боклиқ булган муаммолар мажмуаси кенг куламли ва мураккаб куп 
тармокди ѐндашувни, минтақадаги давлатлар билан ҳалқаро ҳамжамият Ўртасида 
ҳамкорликни ривожлантиришни талаб қилади. Марказий Осиѐ давлатлари 
бошликдарининг 1993 йил март ойида Қизилурдада булиб утган учрашуви ана шу 
муаммоларни ҳал қилиш йулидаги туртки булди. Бу учрашувда Орол денгизи 
танглигини ҳал этиш юзасидан биргаликда ҳаракат қилиш туррисида битим имзоланди. 
Орол денгизи муаммолари буйича Давлатлараро Кенгаш ва унинг ишчи органи Ижроия 
қумитаси, шунингдеқ Оролни қутқариш ҳалқаро фонди ташкил этилди. Марказий Осиѐ 
республикалари давлат бошликдарининг 1994 йил январида Нукус шаҳрида булиб утган 
иккинчи учрашувида Орол денгизи ҳавзасидаги экологик вазиятни яхшилаш юзасидан 
яқин уч-беш йилга мулжалланган, минтақани ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг 
аниқ ҳаракатлар дастури тасдикданди. 1994 йил март ойида Тошҳовузда булган учинчи 
учрашувда Давлатлараро кенгашининг ушбу дастури бажарилиши ҳақидаги ҳисбот 

---

49 
тингланди. 1997 йил февралда Марказий Осиѐдаги беш давлат бошликдарининг БМТ, 
Жаҳон банки ва бошқа ҳалқаро ташкилотлар вакиллари иштирокида Алматида булиб 
угган учрашувида Орол муаммосини ҳал этиш буйича ташкилий тузилмаларни 
такомиллаштириш туррисида қарор қабул қилинди. Оролни қутқариш ҳалқаро 
фондининг анча ишчан таркиби ва унинг негизида ҳаракатчан Ижроия қумитаси 
тузилди. 
Орол муаммосининг бугун кескинлигини, уни сакдаб қолиш юзасида кечиктириб 
булмайдиган чора-тадбирлар куриш зарурлигини тушунган ҳолда, Марказий Осиѐ 
республикаларининг 
хукуматлари, 
мутахассислари 
ва 
минтақанинг 
илмий 
жамоатчилиги, ҳалқаро ташкилотлари 1995 йил 20 сентябрда Нукус шаҳрида Марказий 
Осиѐ давлатлари ва ҳалқаро ташкилотларнинг Орол денгизи ҳавзасини барқаро 
ривожлантириш муаммолари буйича Декларациясини қабул қилдилар. Декларация 
барқарор ривожланиш қоидаларига қатьий амал қилишни назарда тутади ва эътиборни 
қуйидаги гоят муҳим муаммоларни ҳал қилишга қаратади: 
-
қишлоқ ва урмон хужалигининг янада мувозанатли ва илмий асосланган 
тизимига утиш. Республикада урмон фондини кенгайтириш ишлари олиб борилмокда; 
-
сув заҳираларидан фойдаланишнинг тежамли усулларини ишлаб чиқиш, 
суроришда ва атроф-муҳитни муҳофаза қилишда такомиллашган технологияларни 
қуллаш воситасида ирригациянинг самарадорлигини ошириш, шунингдеқ бозор 
муносабатларига утишда сувдан фойдаланганлик учун ҳақ тулаш масаласи ҳам жорий 
қилишда; 
минтақанинг табиий заҳираларидан фойдаланишни комплекс бошқариш 
тизимини такомиллаштириш кеарқ 
Пировард натижада Орол танглигини барқарор ривожлантириш, бу минтақада 
яшаѐтган одамларнинг турмуш даражаси пасайиб кетишига йул қуймаслиқ келажакда 
ѐш авлод учун муносиб турмушни таъминлаш тамойиллари асосида х;ал қилиш буйича 
узоқ муддатли стратегия ва дастур ишлаб чиқилган.