Ekologiya fanining predmeti, uning maqsadi va

    1.

 

EKOLOGIYA

- 

ekologiya atamasini fanga 1-marta 1866-yil nemis biologi 

Ernest Gekkel kiritgan. ”Ekologiya” so’zi yunonchada “ekos”- uy, yashash joyi, 

maskan, “logos”- fan demakdir. O’z mazmuniga ko’ra “uy haqidagi, o’zining 

yashash joyi haqidagi fandir” degan ma’noni anglatadi. Boshqa barcha bilimlar 

yo’nalishlari kabi ekologiya insoniyatning butun tarixi davomida muttasil, ammo 

notekis rivojlangan. Gippokrat, Aristotel va boshqa qadimgi yunon mutafakkirlari 

asarlarida ekologik yo’nalish aniq ko’zga tashlanadi. Biroq yunonlar “Ekologiya” 

atamasidan foydalanishmagan. 

       Bizni o’rab turgan barcha o’rmonlar, muzliklar, tog’u dashtlar, havoyu suvlar, 

xullas tabiatning har bir shaxobchasi odamning  a’zolari kabi bir-biri bilan uzviy, 

muvozanatli tarzda bog’langandir. Tabiatning biron-bir joyida sodir bo’ladigan 

o’zgarish, o’z navbatida,uning muvozanatga qandaydir ta’sir ko’rsatmay qolmaydi. 

      Hozirgi  zamon  fan-texnika  taraqqiyoti, shuningdek tabiatga antropologik 

(insonning bevosita qatnashishi) ta’sir etishning toboro kuchayishi  natijasida 

tabiiy omillarning o’zaro bog’lanishi ma’lum darajada muvozanatdan chiqmoqda, 

bu esa yer yuzida hayotiy jarayon risoladagidek kechishiga xavf solmoqda. Shu 

boisdan tabiiy muhitni asrash muommolari ko’p jihatdan ekologik tadqiqotlar bilan 

bog’lanadi. 

      Ekologiya  fani  organizmlarning o’zaro va ular yashaydigan muhit bilan 

munosabatlarini o’rganadi, ya’ni tirik mavjudot va uning ma’lum hudud va 

akvatoriyalarga to’g’ri keladigan muhitlaridan iborat tizimlari tabiatini tadqiq 

etadi. 

        Populyatsiyalar,  turlar,  biosenozlar, biogeosenozlar va biosfera kabi 

tushunchalar ekologiya fanining manbai hisoblanadi. Shuning uchun ham 

ko’pincha umumiy ekologiya to’rt bo’lib o’rganiladi, ya’ni autekologiya, 

populyatsion ekologiya, sinekologiya va biosfera haqidagi ta’limotlardir.          

      1. AUTEKOLOGIYA- (“Autos” yunoncha so’z bo’lib, “o’zi” degan ma’noni 

bildiradi) ayrim turlarning ularning yashab turgan muhit bilan munosabatlarining 

turlarining qanday muhitga ko’proq va uzviy moslashganligini yoritadi.