Educational materials

26.2-jadval.
Sharqiy Evropa mamlakatlarida uy-joy ipoteka kreditlarini berish 
shartlaridagi o’zaro farqlar 
Ipoteka kreditlarini berish tartibi mamlakatlar bo’yicha sezilarli darajada 
farqlanadi. Jumladan, Vengriyada ipoteka krediti hisobidan uy-joy qiymatining 88 
foizgacha bo’lgan qismi qoplansa, Chexiya va Slovakiyada bu ko’rsatkich 44 
foizni tashkil etadi. Shuningdek, ipoteka kreditlarining muddatida ham shunday 
sezilarli farqlar mavjud. Masalan, Chexiya va Slovakiyada uy-joy ipoteka krediti 
30 yil muddatga beriladi. Polshada esa bu ko’rsatkich 60 yilgacha bo’lgan 
muddatni tashkil qiladi. 
Uy-joy qurilishi uchun berilayotgan ipoteka kreditlari bo’yicha imtiyozli 
kreditlash davri va berilgan ssudalarning ma’lum qismini Davlat byudjeti 
mablag’lari hisobidan qoplash tadbiri qo’llaniladi. Masalan, Polshada mazkur 

---

kreditlarning 40 foizgacha bo’lgan qismi, Vengriyada har bir bola uchun 30 ming 
forint miqdoridagi qismi Davlat byudjetining mablag’lari hisobidan qoplab 
beriladi. Bir qator mamlakatlarda, shu jumladan, Bolgariya, Polsha, Chexiya va 
Slovakiyada ipoteka krediti olish uchun maqsadli uy-joy jamg’arma omonati 
hisobraqamida ma’lum miqdordagi mablag’ni to’plash talab etiladi. Masalan, 
Bolgariyada mazkur omonatning miqdori so’ralgan kredit summasining 30 foizini 
tashkil etadi va u olti oy mobaynida shakllantirilishi lozim. Uy-joy muammosi 
keskin davlatlar sifatida Afrika qit’asi davlatlarini misol qilish mumkin. Afrika 
qit’asida ipoteka kreditlarini moliyalash instrumentlari quyidagilardan iborat. 
Rossiyada ipoteka kreditlari hajmi hozirgi davrda o’sish tendentsiyasiga ega. 
Rossiyalik olimlarning tadqiqotlari natijalari shuni ko’rsatdiki, Rossiyada ipotekali 
kreditlash amaliyotini takomillashtirish borasida jiddiy muammolar mavjud bo’lib, 
ulardan asosiylari quyidagilardan iborat:
– tijorat banklarida uzoq muddatli resurslarning etishmasligi;
– ipotekali kreditlash borasidagi tajribaning etarli emasligi;
– qurilish industriyasining etarli darajada rivojlanmaganligi;
– ipoteka kreditlarini sotish tizimining zaifligi;
– qo’zg’almas mulk bozorining shaffof emasligi;
– aholining daromad darajasining past ekanligi;
– ipotekali kreditlashning huquqiy asoslarining takomillashmaganligi.
AQSh Moliya vaziri G.Polson ipoteka inqirozi tufayli yuzaga kelgan inqiroz 
natijasida zarar ko’rgan moliya kompaniyalariga yordam berish maqsadida moliya 
kompaniyalaridan nolikvid aktivlarni sotib olish bilan shug’ullanuvchi davlat 
agentligini tuzishni taklif qildi. Uning fikriga ko’ra, Agentlikning faoliyati tijorat 
banklari va boshqa moliya kompaniyalarining balansidagi nolikvid aktivlarning, 
birinchi navbatda, muddati o’tgan ipoteka kreditlari miqdorining kamayishiga olib 
keladi. Buning natijasida banklarning kreditlash imkoniyati oshadi va ushbu holat 
iqtisodiy o’sish sur’atlariga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.