Educational materials

27.2-jadval 
Atrof-muhitni himoya qilishning iqtisodiy tahlili 
Atrof-muhitga ta’siri to’liq tahlil 
qilinishi zarur bo’lgan loyihalar 
Atrof-muhitga ta’sirini qisman 
baholash zarur bo’lgan loyihalar 
Atrof-muhitga 
ta’siri 
baholanishi shart 
bo’lmagan 
loyihalar 
Platinalar, suv xavzalari, o’rmon bilan 
bog’liq 
loyihalar, 
katta 
sanoat 
qurilishi, irrigatsiya, zax ketkazish 
ishlari, suv toshqiniga qarshi tadbirlar, 
erlarni tozalash, minerallarni qazib 
olish, portlar qurish, er milioratsiyasi, 
aholini boshqa joyga ko’chirish, daryo 
xavzasini o’zgartirish, issiqlik va 
GESlar 
va 
ulardan 
foydalanish, 
ximikatlardan 
foydalanish, 
zararli 
chiqindilarni qayta ishlash loyihalari 
ASM 
tarmoqlarini, 
kichik 
korxonalarni, elektroenergiyani 
uzatish 
tizimlari, 
kichik 
irrigatsiya ob’ektlari, qaytadan 
vujudga keladigan energiyadan 
foydalanish qurilmalari, qishloq 
xo’jaligini 
elektr-lashtirish, 
turizm, qishloq aholisini suv 
bilan ta’minlash, daryo oqimini 
tartibga 
solish 
va 
hokazo 
loyihalar 
Aholi resurslari 
loyihalari. 
Texnik 
yordam 
loyihalari 
Umuman olganda, loyihalarni ekologik tahlil uchun sarf etilgan xarajatlar 
unchalik katta emas. 
Tabiiy muhit faqatgina tabiiy resurslarning manbai bo’lib qolmasdan, shu 
bilan birga u har xil ekologik xizmatlar ham ko’rsatadi (tuproqni tiklash, 
chiqindilarni chiritish va x.k.). Tabiatning bu vazifalariga ko’pincha etarli e’tibor 
berilmaydi, chunki ularning bozor bahosi mavjud emas. Suv va xavoning 
ifloslanishi natijasida odam organizmidagi o’zgarishlarning salbiy oqibatlarini 
statistik ma’lumotlar yordamida taxminiy aniqlash mumkin bo’lsada, bu ham 
ancha qiyin kechadi. Shuning uchun ko’p hollarda bu zararlarni aniqlash uslubi 
bo’lmaganligi sababli bunday holatdan zarar ko’rgan odamlar tovon puli ololmay 
qoladilar.
Ayrim hollarda xarajatlarni xisoblash vaqtida bilvosita uslublardan 
foydalanish mumkin. Masalan, Braziliyada kanalizatsiya tarmog’ini vujudga 
keltirish atrofdagi er va binolar bahosini oshiradi, ya’ni boshqa maxsulotlar bahosi 

---

bilan ekologik tadbirlarga ketgan xarajatlar aniqlanadi. Loyihalarni amalga oshirish 
natijasida umuman tiklab bo’lmaydigan tabiat va uning elementlarini baholash 
deyarli amalga oshirib bo’lmaydigan eng qiyin xodisadir.