Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

14.2. Мамлакат иқтисодий манфаатларини ҳимоя
қилиш ва хавфсизлигини таъминлаш
Мамлакат иқтисодий манфаатларини ҳимоя қилиш ва 
унинт хавфсизлигини таъминлашда давлат марказий ўрин 
эгаллайди. Бу борадаги давлатнинг вазифалари қуйидаги- 
ларда ўз ифодасини топади:
- давлатни микро ва макро даражада иқгисодий тар- 
тиблаш кўламларини ўз ичига оладиган тик хамда стра- 
тегик қарорларни асослаш, қабул қилиш учун дастаклар 
билан таъминлаш;
- иқтисодий ва маъмурий дастак, восита ҳамда усул- 
лар ёрдамида иқтисодий стратегия ва жорий дастлэлар- 
ни амалга ошириш, эришилган натижаларни таҳлил 
қилиш ва баҳолаш, мавжуд шароитларга мос равишда 
кўрилаётган чора-тадбирларга тузатишлар киритиш;
- бошқа мамлакатлар билан ўзаро алоқалар тизими- 
да химояланишни рағбатлантириш режимларини кўзда 
тутадиган қонунлар ва меъёрий ҳужжатларни ҳаётга тат- 
биқ этиш орқали мамлакаттют иқтисодий суверенитети- 
ни ҳуқуқий ва сиёсий жиҳатдан ҳимоялашни таъминлаш;
- иқтисодиётда юзага келадиган муаммоли вазиятларни 
тезликда ҳал қилиш учун давлат бошқаруви органлари 
ҳамда мансабдор шахсларнинг ҳуқуқлари, вазифалари 
масъулиятини оқилона тақсимлаш ва уларнинг ўзаро бир 
ўлчамдаги фаолиятини уйғунлаштириш.
Мамлакат хавфсизлигини таъминлашни бошқариш 
тизими ўз ичига қуйидагиларни олади:
293
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- ташкилий тузилмалар;
- коммуникация ва ўзаро алоқалар тизими;
- ахборотлар;
- ҳар томонлама тайёрланган кадрлар.
Мамлакат иқтисодий хавфсизлигини таъминлашга
қаратилган бошқарув ишлари икки, ўзаро боғлиқ йўна- 
лишда олиб борилади:
- иқтисодий ҳуқуқбузарликларнинг манбалари ва 
уларнинг субъектларига қарши курашиш;
- барча қонун, меъёрий ҳужжатлар ҳамда бонлфрув 
қарорларини иқтисодий хавфсиэликни мустаҳкамлаш та- 
лабларига мослигини аниқлаш учун экспертизадан ўтказиш.
Иқтисодий хавфсизликни таъминлашнинг муҳим шар- 
ти ижтимоий-иқтисодий жараёнларни бошқаришнинг бо- 
зор иқгисодиётини даалат томонидан тартибга солишнинг 
самарадорлигини ошириш ҳисобланади. Зеро мамлакат 
иқтисодий хавфсизлиги даражаси унинг иқтисодий сало- 
ҳияти билан белгиланади. Бу салоҳият миллии иқтисодиёт 
ресурслари, захиралари, амалга оширилаётган иқтисодий 
сиёсатнинг самарадорлиги, бозор структураси, бошқариш 
тизими, саноатни ташкил этиш ҳамда ташқи бозор конь- 
юнктурасининг ўэгаришларга мослашувчаштги бошқа мам- 
лакатларнинг қўллаб-қувватлаши, халқаро уюшма ва таш- 
килотларда иштирок эта олиши билан ифодаланади.
Мамлакатнинг иқтисодий мустаҳкамлиги, унга нисба- 
тан қўлланилаётган блокада, санкция ва таҳдидлар куч 
билан таъсир қилишга қаршилик кўрсатишга қодирлши- 
ни ўзига мужассамлаштиради. Уни таъминлаш учун мил- 
лий манфаатларни келиштириш, мувофиқлаштиришнинг 
сиёсий механизмларини қиёсий таҳлил қилиш лозим.
Иқгисодий хавфсизликни таъминлаш учун миллий иқги- 
содиётнинг жаҳон ҳамжамияти билан такрор ишлаб чиқа- 
риш жараёнларига тўсқинлик килмайдиган ҳамда таҳдид- 
лар хавфини кескин камайтиришга имконият берадиган 
ўэаро уйғунлашиш шароитларини яратишга интилади.
Мамлакат иқтисодий хавфсизлигини таъминлаш учун 
асосий маҳсулотлар бўйича импортга боғлиқликка барҳам
2 9 4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бериш, тайёр маҳсулотларни экспорт қилишни кучайти- 
риш лпэим бўлади. Бунршг учун мамлакат иқтисодиёти тар- 
кибий тузилишини тубдан ўзгартириш, хом ашё, оралиқ 
маҳсулотлар ишлаб чиқаришга йўналтирилган иқтисоди- 
ётни, маҳсулотларни экспорт қилишга йўналтирилган маҳ- 
сулотга айлантириш мақсадга мувофиқдир. Шундагина мам- 
лакатнинг иқгисодий аҳволи жаҳон бозорларидаги коньюнк- 
тура ўзгаришларига, рес^фс баҳоларининг ўзгаришига бог- 
лиқ бўлмайди. Шу боисдан, мамлакат иқгисодий хавфсиз- 
лигини таъминлашга қаратилган даалат стратегияси иқги- 
содиётда чуқур таркибий ўзгартиришлар қилишга, сано- 
ат, молия ва банк тизимини мустаҳкамлашга қаратилади. 
Бунинг учун, технологик жиҳатдан орқада қрлишга барҳам 
бериш, ишлаб чиқаришни модернизация қилиш лозим бўла- 
ди. Шунингдек, миллий тпвар ишлаб чиқарзгвчиларнинг ман- 
фаатларини ички ва ташқи бозорда ҳимоя қилишга қара- 
тилган оқилона протекционизм сиёсатини амалга ошириш 
лозим. Бу сиёсат куйидагиларни кўзда тутипш керак:
- монополистик фаолиятни чеклаш;
- тайёр ишлаб берувчи саноат маҳсулотлари, асосан, 
машина ва асбоб-ускуналарни экспорт қилишни рағбат- 
лантириш учун солиқ имтиёзлари, имтиёзли кредитлаш 
усулларини қўллаш;
- турли ишлаб чикдриш тармоқларида кичик бизнес 
ва хугусий тадбиркорликни, янги ташкил топган хўжа- 
лик субъектларини қўллаб-қувватлаш, улар учун қулай 
шароитлар яратиш;
- ички бозорга ноқонуний йўллар билан арэон, ис- 
теъмолчилар саломатлигига салбий таъсир кўрсатз7вчи 
товарлар кириб келишининг олдини олиш;
- ички бозорда миллий товар ишлаб чикарувчилар 
манфаатини кўзлаш, уларни ташқи бозорга чиқишлари- 
ни қуллаб-қувватлаш;
- йирик ишлаб чиқариш бирлашмаларини кўллаб-қув- 
ватлашнинг оқилона тиэимини яратиш.
Иқгисодий хавфсизлихни таъминлаш мақсадида давлат 
томонидан иқгисодиётни тартибга солишнинг самарали ти- 
зими шакллантирилади. У ўз ичига кэшидагиларни олади:
2 9 5
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- барча турдаги корхона ва ташкилотлар хўжалик 
юритишининг умумий қоидаларини ўрнатувчи макроиқ- 
тисодий тартиблаш;
- иқтисодий ривожланишни прогнозлаштириш ва ин- 
дикатив режалаштириш;
- давлат ва хўжалик бошқаруви салоҳиятини муво- 
фиқлаштириш ҳамда давлат мулкини бошқаришшют са- 
марали методларини қўллаш.
Мамлакат иқгисодии хавфсиалигини таъминлаш учун иқги- 
содиётнинг криминаллашувига қарши курашиш лоэим Жи- 
ноии гуруҳларнинг иқгисодиётга кириб келишининг алдини 
олиш учун қуйидашларни амалга ошириш лозим бўлади:
- даромадларни декларация қилиш тизимини такомил- 
лаштириш;
- нодавлат хўжалик субъектларининг айрим фаолият 
турларини қонун йўли билан чеклаш;
- рўйхатга олинмасдан туриб тадбиркорлик фаолия- 
ти билан шуғулланишни ман қилиш;
- истеъмолчилар саломатлигига зарар етказувчи маҳ- 
сулотлар ва лицензиясиз, сифат сертификатисиз товар 
сотишни ман қилиш;
- банкротлик қонуш
1
талабларини ҳаётга қатъий тат- 
биқ этиш;
- қукуқ-таргибот органларида иқгисодий қонзгабузарлик- 
ларга қдрши курашиш бўлимлари фаплиятини қучайтириш;
- иқгисодиётни эркинлапггириш шароитида турли на- 
зорат ва давлат органларининг тадбиркорлар хўжалик фао- 
лиятига ноқонуний аралашишларини чеклаш ва бунга қарши 
курашиш;
- иқгисодиётни тартибга солишнинг бозор мехаш!зм- 
лари эркин амал қилишини таъминлаш билан бир қатор- 
да, давлат органларининг иқтисодиётни тартибга солиш 
фаолияти самарадорлиги ва таъсирчанлигини ошириш 
кабилар мақсадга мувофиқдир.