Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

Асосий таявч тушупчалар
Г лоб аллш ш ув, и н т е г р а л л а ш у в , г е о и қ ги с о д п й м а й д о н , м и л л и й
и қ ги с о д и ё т н и н г о ч и қ л и г и , т а ш қ и ғпсгисодий ф а о л и я т н и э р к и н л а ш -
т и р и ш , д а в л а т и қ т и с о д и ё т и н и т а р т и б г а с о л и ш , и ш с и з л и к , а ҳ о л и
д а р ю м а д л а р и , и ж т и м о и й т а ҳ д и д , с о л ш ; т ў л а ш д а н б ў й и н т о в л а ш , 
н а р к о б и з н е с , х у ф ё н а и қ г и с о д и ё т .
Такрорлаш учун саволлар
1. Хўжалик муносабатлари глобаллашувининг мамлакат хавф- 
сизлиги учун қандай ижобий ва салбий томонлари мавжуд?
2 Геоиқтисодий макон нима?
3. Миллий иқгисодий манфаатларга нималар таҳпид солади?
4 Данлат ва хўжалик бошкдрув органларининг мамлакат иқгисо- 
дий хавфсизлигини таъминлашдаги вазифалари нималэрдан иборат?
5. М а м л а к а т и қ г и с о д и й х а в ф с и з л и г и г а қ а н д а й и ж т и м о и й т а ҳ -
д и д л а р м а в ж у д ?
6 Ижтимоий таҳдидларнинг олдини олиш учун нималар 
қилиш керак?
7 Хуфёна иқтисодиётга қарши қандай чора-тадбирлар қўлла- 
ниши мумкин?
8. Солиқ тўлашдан бўиин тоапаш ҳолатларининг олдини олиш 
учун нималар қилиш керак?
3 0 4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

15-БОБ. ТАШҚИ ИҚТИСОДИЙ
ХАВФСИЗЛИК ВА МАМЛАКАТ
РАҚОБАТБАРДОШЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ
15.1. Ташқи иқтисодий фаолият ва миллий
манфаатларга тахдидлар
Бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида халқаро меҳ- 
нат тақсимотида фаол қатнашиш, фан-техника соҳасида 
ўзаро манфаатли ҳамкорлик қилиш йўли билантина иэк- 
тимоий-иқгисодий тараққиётга эришиш мумкин. Ташқи 
иқтисодий фаолиятни ривожлантиришда жаҳон иқтисо- 
дий тизимидаги рақобатнинг кучайиши, ўзаро ҳисоб-ки- 
тоб ва тарспорт алоқаларининг мураккаблашуви, керакли 
тажрибанинг камлиги, юқори малакали мутахассис кадр- 
ларнинг етишмаслигига алоҳида эътибор қаратиш лоэим 
бўлади Ташқи иқгисодий фаолият соҳасидаги асосий ва- 
зифа чет мамлакатлар билан савдо, илм-фан, техника, 
таълим, инвестиция каби соҳаларда ўааро манфаатли 
иқтисодий муносабатларни таъминлаш оркдли мамлакат- 
ни ижтимоий-иқгисодий ривожлантиришдан иборатдир.
Ташқи иқгисодий фаолиятнинг муҳим йўналиши хал- 
қаро савдо бўлиб, бунда мамлакат чегарасидан ташқа- 
рида амалга ошириладиган товар ва хизматлар алмашу- 
ви тушунилади. Халқаро савдонинг вужудга келиши мут- 
лақ харажатлардаги тафовутлар ва қиёсий харажатларда- 
ги тавофутлар билан тавсифланади
1
Шунга кўра корхо-
1 Бояор иқтисодиёти нааарияси ва амалиёти. олий ўқув юртлари 
магистраптлари учун дарслик. -Т.: Ўқитувчи, 2000. 140-143-бет.
305
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

налар (ёки мамлакатлар) ташқи савдони амалга ошира- 
ётганида, ўзлари ишлаб чиқармаган (ёки бу улар учун 
четдан сотиб олиш арзонга тушадиган) махсулотларни 
сотиб оладилар ҳамда ўэлари фойдаланмайдиган (ёки 
фойдаланишдан ортиб қоладиган) маҳсулотларни чет эл 
мамлакатлари ёки корхоналарига сотадилар. Бу ҳол улар- 
нинг маълум товар ва хизматларни ишлаб чиқаришга 
ихтисослашишини билдиради. Оқибатда, улар бошқалар 
ишлаб чиқармайдиган ёки ишлаб чиқариш улар учун қим- 
матга тушадиган товарларни тайёрлаб, сотадилар. Бун- 
дай ихтисослашув савдода устунликни вужудга келти- 
риб, уларга фойда келтиради.
Мамлакат ва хориж ўртасида маълум вақт оралиғида 
амалга оширилган трансоперациялар статистикада тўлов 
балансида акс эттирилади. Тўлов баланси жорий модда- 
лар, яъни савдо баланси, хиэматлар ва ўтказиладиган 
баланслар, шунингдек, капитал ҳаракати балансики ўз 
ичига олади. (15.1.1-жадвал).
15.1.1.-жадвял
Т ў л о н баланси бўлимлари"
А. Жорин 
моддалар 
баланси 
1 
Саяло 
болансн
■ 
товарлар лкспортн (+)
« 
юяарлар пмпорги (-)
II. Хизматлар баланси (турнзм. юк тя ш и т кредит фоипларн. лицензион йнғимлар. 
қуошнлар жоннуллн гуловлар)
• 
кнзматлар зкспоргн (+)
• хизматлар импорти (-)
III. Ўткаэиладиган баланс 
(хадя килиш, 
ривожлана£тган мамлакатларга Срдам. ишчи 
иммигрантларнкнг пул 
ўткалшплари 
ва хокаэо)
• уткалил адигал