E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

Industrlashtirish
Sovet  hukum ati  20-yillarda  sotsializm   qurish  deb 
nom langan  rejani  am alga  oshirishga  kirishdi.
Sobiq  Sovet davri  tarix kitoblarida bu  reja 
«sotsializm  qurishning lenincha
 
plani» 
deb  ataladi  va  uch  qism dan,  ya’ni  m am lakatni  industrlashtirish, 
qishloq xo‘jaligini  kollektivlashtirish va m adaniy inqilobni amalga oshirishdan 
iborat  edi.
Bolsheviklar  (kom m unistlar)  partiyasining  1925-yilda  b o ‘lib  o ‘tgan  XIV 
syezdi  industrlashtirish  yo‘lini  e i o n   qildi.  Industrlashtirish,  yirik  m ashina- 
lashgan  ishlab  chiqarishni  yaratish  jarayoni  degani  edi.  Bu  jarayon,  eng 
avvalo,  o g irs a n o a tn i  (energetika,  metallurgiya,  m ashinasozlik,  neft  kimyosi 
va  b oshqalar)  rivojlantirishni  k o ‘zda  tutardi.  C hu n k i,  davlat  rahbarlari 
fikricha,  bu  sohalarni  rivojlantirm ay  turib  «kapitalistik  qurshov»ga  qarshi 
turib  b o im a s   edi.  Bu  m aqsadga  erishish  y o iid a   yangi  iqtisodiy  siyosatdan 
ham   voz  kechildi.  X o‘jalikni  boshqarish  o ‘ta  m arkazlashtirildi.
Xalq  xo ‘jaligi  «besh  yillik  planlar»  deb  atalgan  direktiv  rejalar  asosida 
faoliyat  k o ‘rsatadigan  b o id i.  H ukum at  o ‘z  m aqsadini  ro ‘yobga  chiqarishni 
qattiq  repressiya siyosati  bilan q o ‘shib olib bordi.  M am lakatda am alda qullik 
m ehnati  joriy  etildi.  Bu  tadbirlar  o ‘z  sam arasini  berm ay  qolm adi.
1929—1937-yillar o ra lig id a  jam i  6  mingga  yaqin  yirik  sanoat  korxonasi 
(yiliga  600—700)  qurildi.  1937-yilga  kelib  Sovet  davlati  sanoat  m ahsuloti 
ishlab  chiqarish  b o ‘yicha  dunyoda A Q SH   dan  so ‘ng  ikkinchi  o ‘ringa  chiqib 
oldi.  C hetdan   100 turdan ortiq m ahsulot sotib olinm aydigan b o id i va texnik- 
iqtisodiy  jih atd an   boshqa  davlatlarga  qaram likdan  qutuldi.
Biroq  shuni  ham   t a ’kidlash  adolatli  b o ia d ik i,  Sovet  davlati  sanoat 
m ahsuloti  ishlab  chiqarish  b o ‘yicha  dunyoda  2 -o ‘ringa  chiqqan  b o is a -d a , 
aholi  jo n   boshiga  m ahsulot  ishlab  chiqarishda  boshqa  buyuk  davlatlardan 
ancha  o rqada  qolgan  edi.  Qizil  im periya  o ‘zining  butun  um ri  davom ida 
ana  shu  qoloqlikni  bartaraf eta  olm adi.
Bolsheviklar  partiyasining  XV  syezdi  1927-yilda 
qishloq  xo‘jaligini  t o i a   kollektivlashtirish  to ‘g ‘ri- 
sida  q aro r  qabul  qildi.  Q ishloq  30-yillarning  oxi- 
rigacha  t o i a   kollektivlashtirildi.  U lar  o ‘zlarining  bu  siyosatini  qishloqni 
sotsialistik  asosda  qayta qurish,  deb  atadilar.  X o‘sh,  kollektivlashtirish  nim a 
edi?
Kollektivlashtirish  natijasida  qishloqda  yakka  tartibda  faoliyat  yurituvchi 
o ‘rtahol  deh q o n   x o ‘jaliklarini  tugatib,  ularn ing  o ‘rnida  qishloq  x o ‘jaligi 
m ahsulotlarini  kollektiv  (jam oa)  m eh n at  asosida  y etishtiruvchi  x o ‘jalik 
(kolxoz  deb  atalgan)  vujudga  keltirildi.
Jam oa xo ‘jaligining yeri davlatniki edi.  Davlat yerni  kollektiv x o ‘jaliklarga 
tekinga  ijaraga berdi.  Jam o a  xo‘jaligi  xo ‘jalik  hisobi  asosida  faoliyat  yuritdi. 
Davlat yeridan  foydalanganligi u ch u n   ham da topgan  darom adlari yuzasidan 
davlatga  soliq  to ia g a n .  Aholi  biro r-b ir  tabaqasining  xususiy  m ulk  shaklida 
yeri  b o im a g a n .