Turkiston xalqlari
m illiy-ozodlik
harakatining
to r-m o r etilishi
Oq gvardiyachi hukum atlar esa Rossiya hududining b o ‘linm asligi va
davlatning yagonaligini e ’lon qilganlar. Bu esa, tabiiyki, u larning milliy
chekka oMkalarda q o ‘llab-quvvatlanm asligiga sabab b o ‘lgan.
1919-yildan Sovet hokim iyati o ‘rtahol dehqonlarga nisbatan siyosatni
o ‘zgartirdi. Agar aw algi yillarda u o ‘rtahol dehqonlarni b e ta ra f qoldirish
siyosatini yuritgan b o ‘lsa, endi uni o ‘z tom oniga og‘dirish siyosatini yurita
boshladi. Ayni paytda Sovet davlati A ntanta davlatlari o ‘rtasidagi ziddiyat-
lardan ustalik bilan foydalana oldi. C h u n o n ch i, o ‘ziga qo ‘shni davlatlar —
Finlandiya, Estoniya, Latviya va Litva bilan tinchlik shartnom alari, Shvetsiya
va D aniya bilan o ‘zaro m anfaatli savdo shartnom alari im zolay oldi.
Bolsheviklar ilgari surgan kom m unistik m afkura
Turkiston xalqlari uchun m utlaq yot tu sh u n ch a
edi. S h u n in g u c h u n h am m a h a lliy a h o li bu
m a fk u ra n i avval b o sh d a n o q o ‘z ig a s in g d ira
olm adi. Ikkinchidan, Sovet hukum ati o ‘rnatilgan
dastlabki kund an o q unga m ahalliy aholi vakillari jalb etilm adi. Bu bilan
bobolarim iz milliy g ‘ururi va haq-h u q u q i inko r qilindi. Shu tariqa, Turkis-
to n d a o ‘rnatilgan sovet tuzum i podsho Rossiyasi m ustam lakachiligining
yangi shakli ekanligi dastlabki k u n la rd a n o q o sh k o r b o ‘lib qolgan edi.
U c h in c h id a n , S ov et h o k im iy a ti m a h a lliy x a lq n in g a s rla r d a v o m id a
shakllangan urf-odatlari, milliy qadriyatlarini toptagan, oyoqosti qilgan edi.
Shuning u ch u n ham m illatparvar, erksevar kuchlar 1917-yilda T urkiston
M uxtoriyatini tuzdi. Biroq u Sovet hokim iyati tom o nid an qonga botiril-
ganligi sizga aw algi darslardan m a’Ium.
T urkiston M uxtoriyatining tugatilishi bilan farg‘onaliklar T urkistonda
birinchi b o ‘lib bolsheviklar hokim iyatiga qarshi qurolli kurashga otlandilar.
T urkistonda m illiy-ozodlik harakati 1918-yilning fevral oyida boshlandi.
K atta Ergash, K ichik Ergash, M adam in bek, S herm uham m adbek, Islom
pahlavon va Y orm at Maxsum kabilar bu harakat y o ‘lboshchilari b o ‘ldilar.
Sovet hokim iyati T urkiston xalqlari m illiy-ozodlik harakatini bosm achilik
harakati, deb tahqirladi.
«Bosmachi» deyilganda xalq o ‘rtasida harbiy sohaga aloqasi b o ‘lm agan
jin o y a tc h i u n su rla r, o ‘g ‘rilar va b e z o rila r t o ‘dasi tu sh u n ilg a n . X o ‘sh,
T urkistondagi m illiy-ozodlik harakatining harakatlantiruvchi kuchlari ana
shunday jin o y atch i t o ‘dalar edim i? Aslo unday em as. U lar T urkistonni
bosqinchi bolsheviklar arm iyasidan tozalash, Sovet hokim iyatini tugatish,
milliy m ustaqil davlatga ega b o ‘lish u ch u n kurashganlar. Bu kurash 1935-
y ilg ach a d av o m etd i. Biroq bu h a ra k a t S ovet h o k im iy a ti to m o n id a n
shafqatsizlarcha bostirildi.
F uqarolar urushi va chet el intervensiyasi n ati-
jasida Sovet Rossiyasi katta talafot k o ‘rdi.
C h u n o n ch i, xalq x o ‘jaligiga yetkazilgan zarar
Do'stlaringiz bilan baham: |