Frontlardagi o ‘zgarishlar xususiyatlar am al qilganligini anglatadi: savdoning tugatilganligi; pulning
bekor qilinganligi, binobarin, m ehnat u ch u n pul to ‘lanm asligi; aholiga
iste ’m ol m o lla rin i taq sim la b b e ris h n in g am al q ilishi; b a rc h a x izm at
turlarining tekinligi.
T o ‘rtlar ittifoqining yengilishi A ntantaga Sovet
Rossiyasi hududiga kiritilgan q o ‘shinlarining so-
nini k o ‘pay tirish g a im k on berdi. C h u n o n c h i,
1919-yilning fevral oyida A ntantaning Rossiya janubiy hududiga tashlan-
gan q o ‘shinining soni 130 ming, U zoq S harq va Sibirdagi q o ‘shini esa 20
ming kishiga yetkazildi. Ayni paytda, A n tan ta oq gvardiyachilarni q o ‘llab-
quvvatlay boshladi.
1918-yilning 18-noyabrida Sibirda hokim iyat o q gvardiyachi adm iral
A. V. K olchak q o ‘liga o ‘tdi. U o ‘zini Rossiyaning Oliy huk m do ri deb
e ’lon qild i. 1919 -y iln in g yanv arid a S h im o ld a g en eral Ye. K. M iller,
shim oli-g‘arbda general N. N . Y udenich, jan u b id a A. I. D enikin diktaturasi
o ‘rnatildi.
Biroq A ntanta o ‘z niyatiga erisha olm adi. U ning q o ‘shinlari m ahalliy
aholi, qizil arm iya qism larining qattiq qarshiligiga duch keldi. B undan
tashqari, ularga bolsheviklarning tin im siz tashviqotlari ham qattiq t a ’sir
ko ‘rsatdi. N atijada ular Sovet hokim iyatiga qarshi kurashdan bosh torta
boshladilar. Ish h atto ularning o ‘z hukum atlari intervensiya siyosatiga qarshi
isyon ko‘tarishlarigacha borib yetdi. Isyonning eng yirigi Odessa va Sevas-
topol shaharlari portlarida turgan fransuz harbiy kem alarida yuz berdi. Jang-
chilarning to ‘la bolsheviklashuvidan xavfsirab qolgan A ntanta Oliy kengashi
1919-yilning aprelidan boshlab o ‘z q o ‘shinlarini Sovet Rossiyasi hududidan
olib chiqib ketdi.
Endi ularning asosiy um idi oq gvardiyachilar edi. A ntanta davlatlari
ularga h a r to m o n la m a y o rd am k o ‘rsatd iIar. 1919 -y iln in g m art o yid a
A. V. K olchak q o ‘m ondonligidagi yaxshi qurollangan 300 m ing kishilik
arm iya hujum ga o ‘tdi. S. S. K am enev va M. V. Frunze q o ‘m ondonligidagi
sovet armiyasi 1920-yil boshida A. V. K olchak arm iyasini to r-m o r etdi.
U ning o ‘zi asir olindi va otib tashlandi.
1919-yilning yozida Janubiy frontda hal qiluvchi janglar boshlandi. 3-
iyul kuni general A. I. D enikin arm iyasi hujum boshladi. Biroq u ham
m aqsadiga erisha olm adi. A. I. Yegorov q o ‘m ondonligidagi Janubiy front
q o ‘shinlari oktabr oyida A. I. D enikin arm iyasining asosiy qism ini to r-m o r
etdi. U ning qolgan qismiga q o ‘m ondon lik qilish 1920-yilning aprel oyida
general P. N. Vrangel q o ‘Iiga o ‘tdi va ular Q rim da m ustahkam lanib oldilar.
1920-yilning iyun oyida P. N. V rangel arm iyasi hujum ga o ‘tdi. Biroq
M. V. F runze q o ‘m ondonligidagi Jan u b iy front q o ‘shinlari uning hujum ini
to ‘xtatdi. 28-oktabrda esa qarshi hujum ga o ‘tib, Q rim ni to ‘la egalladi. Oq
gvardiyachilarning qolgan-qutganlari va ularga tarafd or fuqaro qo cho qlar
kem alarda chet ellarga jo ‘nab ketdilar.
25