E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

— Jahon  tarixi
113

---

Urushda  ishtiroki
o ‘z hududini yapon  q o ‘shinlaridan tozalashga muvaffaq b o ‘ldi.  1938-yilning 
sentabrida  im zolangan  M yunxen  shartnom asi  (uning  qanday  sh artno m a 
ekanligini eslang)  Yaponiya  hukm ron  doiralarining ishtahasini yanada oshirib 
yubordi.  Shu  yilning  3-noyabrida  Y aponiya  Sharqiy  Osiyoda  yangi  tartib 
o ‘rnatish  haqida  deklaratsiya  e ’lon  qildi.
1939-yilning  11-may kuni Yaponiya armiyasi  M o‘g‘uliston  Xalq  Respub- 
lik asig a  (M X R )  h u ju m   qtfdi  (X a lx in -G o l  d ary o si  b o ‘y id a ).  0 ‘za ro  
shartnom aga  k o ‘ra,  sovet  arm iyasi  M XR  ga  yordam   k o ‘rsatdi.  T o ‘rt  oy 
davom   etgan  urushda  Y aponiya  arm iyasi  to r-m o r  etildi.  Shunga  qaram ay, 
Yaponiya  o ‘z  niyatlaridan  (y a’ni  Sharqiy  Osiyoda  hukm ronlik  o ‘rnatish- 
dan)  voz kechm adi.  1939-yil  bahorida  fashist  davlatlar  Buyuk  Sharqiy  Osiyo 
kengligida  yangi  tartib  o ‘rnatish  borasida  Y aponiya  gegem onligini  tan   oldi. 
Lekin Yaponiyaning Sharqiy Osiyo kengligida katta m anfaatlarga ega b o ‘lgan 
boshqa  davlatlar (A Q SH ,  Buyuk  Britaniya va  Fransiya)  bilan  m unosabatlari 
keskinlashib  bordi.  Y aponiyaning  ularga  qarshi  urush  boshlashi  m uqarrar 
edi.  Bu  om il,  shuningdek,  X alxin-G oldagi  m ag‘lubiyat,  S ovet-G erm aniya 
shartnom asi  (1939-yil  23-avgustdagi)  Y aponiyaning  Sovet davlati  bilan  m u- 
nosabatini  o ‘zgartirishga  m ajbur  etdi.
Y evropada  urush  harakatlari  boshlanishi  bilan
1939-yil  4 — 1 3 -sen tabrda  Y aponiya  h u k u m ati 
deklaratsiya  e ’lon  qilib,  G ‘arbdagi  urushga  aralashm asligini  bildirdi.  1940- 
yil  1-avgustda  Kanae  Bosh  vazirlikni  egalladi  va  Sharqiy  Osiyoda  «yangi 
tartib  o ‘rnatish»  rejasini  davom   ettirdi.
1940-yil  23-sentabrda  Yaponiya  H indixitoyning shim oliga  bostirib  kirdi. 
27-sentabrda  T okioda  G erm aniya  va  Italiya  bilan  uchlik  siyosiy  ittifoqini 
10  yil  m uddatga  tuzdi.  Bu  narsa  uning  fashistik  davlatlarga  o ‘z  maqsadi 
y o ‘lida  butunlay  sherik  b o ‘lganini  anglatar  edi.  1941-yil  13-aprelda  Sovet 
davlati  bilan  betaraflik  shartnom asini  tuzdi.  Lekin  «K antokuen»  rejasini 
tuzib,  qulay  fursatni  poylab  turdi.  Arm iya  700  m ing  kishiga  yetkazildi. 
AQSH  bilan  m unosabatlar  keskinlashdi.
Y aponiya  1941-yil  7-dekabrda A Q SH ning  Pirl-X arbor bazasiga  to ‘satdan 
hujum   qildi  va  k o ‘p talafot yetkazdi.  M alayya,  Birma,  T ailand,  Indoneziya, 
Filippin  hududlarini  egalladi.
1942-yildan  boshlab  ingliz-am erika  q o ‘shinlari  qarshi  hujum ga  o ‘tdi  va 
Y aponiyaning  asosiy  kuchlarini  to r-m o r  keltirdi.  1945-yil  6—9-avgustda 
AQSH  Yaponiyaga  atom   bom basini  tashladi.  9-avgustda  SSSR  hujum ga 
o ‘tdi.  2-sentabrda  Yaponiya  so ‘zsiz  taslim   b o ‘ldi.  U rushda  o ‘lgan,  yarador 
b o ‘lganlar,  izsiz  yo‘qolganlar  b o lib   5  m ln  kishini  yo ‘qotdi.  340  harbiy 
kem a,  50  m ing sam olyot,  8,4 m ln tonnajlik savdo  kem alaridan  ajraldi.  Z arar 
64,3  mlrd  iyenni  tashkil  qildi.  1937— 1945-yillar  orasida  270  m lrd  iyen 
harbiy  xarajat  qildi.