1919-yilning 9-m ay kuni Q ohira aholisi nam oyishga chiqdi. N am oyish
uch kun davom etdi. «M isr — m isrliklar uchun» shiori ostida o ‘tkazilgan
ushbu tin c h nam oyish m u stam la k ach ilar to m o n id a n o ‘qqa tu tild i. Bu
nam o y ish n in g q o ‘zg‘olonga aylanib ketishiga olib keldi. Q o ‘zg‘olo n katta
qiyinchilik bilan b o ‘lsa-da, bostirildi. A holi noroziligini pasaytirish uch un
S aad Z a g ‘lul m a m la k a tg a q a y ta rild i. A yni p a y td a u P arij tin c h lik
konferensiyasiga ham yuborildi. Biroq Z a g ‘lul M isr m u staq illigin in g tan
o linishiga erisho lm adi. A ksincha, M isr ustidan Buyuk B ritaniya p ro tek -
to ra ti tan o lin d i. A m m o B uyuk B ritaniya h u k m ro n d o irala ri M isrni
b un d an b uyon eski usullar yordam ida ito atd a saqlab turish m um k in em as-
ligini yaxshi tu sh u n a r edilar. E ndi Buyuk B ritaniya «yangi» — sinalgan
y o ‘lni tan lad i. Bu y o ‘l M isrga davlat m ustaqilligi berish, biroq tu rli kuchli
v ositalar yo rd am id a uning am ald a Buyuk B ritaniyaga q aram ligini saqlab
qolish y o ‘li edi. Shu tariq a Buyuk B ritaniya 1922-yilning 2 8-fevralida
M isrning m ustaqilligini tan oldi. M isr m ustaqil suveren davlat deb e ’lon
q ilindi.
Buyuk Britaniya o ‘zida M isr hududidagi im periya y o ‘llarini q o ‘riqlash,
Misrni chet el agressiyasidan him oya qilish, chet el m anfaatlarini va kam
sonli m illat vakillarini him oya qilish huquqlarini saqlab qoldi. 1923-yilda
qabul qilingan Konstitutsiya Buyuk B ritaniyaning yuqorida sinab o ‘tilgan
huquqlarini qonunlashtirib q o ‘ydi. C h et elliklarning barcha huquq va im -
tiyozlari saqlab qolindi. 1924-yilning yanvarida Saad Z ag‘lul boshchiligida
hukum at tuzildi.
Saad Z ag‘lul hukum ati Sudan xalqining m ustaqil-
lik kurashini q o ‘llab-quw atlay boshladi. Shuning
uchun Buyuk Britaniya hukum ati Z a g iu ln i hoki-
m iyatdan chetlatishga qaror qildi. 1924-yilda misrlik terrorchi to m on idan
Sudandagi ingliz general-gubernatori o id irild i. B undan Buyuk Britaniya
Misrga qarshi harbiy harakat boshlashga bahona sifatida foydalandi. N atijada
Z a g iu l hukum ati iste’fo berishga m ajbur b o id i. Buyuk B ritaniya bilan
ham korlik qilish tarafdorlaridan iborat yangi hukum at tuzildi.
1929— 1933-yillardagi ja h o n iqtisodiy inqirozi M isr xalqi tu rm u sh
darajasiga katta salbiy t a ’sir ko ‘rsatdi. C het el m onopoliyalari m am lakatni
talay boshladi. Paxtachilik qisqardi. Soliq eski holicha qoldi. S hunday bir
sharoitda 1930-yilda Buyuk Britaniya Misrga yanada haqoratli yangi shart-
nom ani qabul qildirishga urindi. Lekin Bosh vazir Naxxas poshsho buni
qabul qilm adi. S hundan so ‘ng qirol Fuad Ismoil Sidqiyni Bosh vazir qilib
tayinladi. Bu hol m illiy-ozodlik kurashining yangi to iq in i boshlanishiga
sabab b o id i.
Ozodlik kurashi rahbarlariga qarshi repressiyani kuchaytirish m aqsadida
M isrh u k u m ati 1930-yilning oktabrida 1923-yilgi Konstitutsiyani bekor qildi
va p arlam en tn in g h uquqlarini cheklovchi yangi K onstitutsiyani am alga
kiritdi. 1934-yilda m am lakatda g ‘alla yetishtiruvchilar m anfaatini him oya
Do'stlaringiz bilan baham: