Э. Шодмонов, Д. Бабабекова, Б. Турсунов корхона иқтисодиёти ва инновацияларни бошқариш

24.3.Интелектуал мулк объектларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий 
асослари. 
Бугунги кунда интеллектуал мулкка оид қонунчиликнинг изчил ислоҳ 
қилинаѐтгани интеллектуал мулкнинг асосий категориялардан бири сифатида 
ривожланаѐтганидан далолат беради, чунки интеллектуал мулк иқтисодий 
ривожланишнинг асосий кўрсаткичларидан бири ѐки ишлаб чиқариш ва 
хизмат кўрсатиш соҳасида, бир бирлик маҳсулот ва хизмат учун харажатлар 
бирлигини камайиб боришини белгилаб берувчи кўрсаткичлардан бири 
ҳисобланади. Республикамизда ҳам интеллектуал мулкка оид қонунчилик 
жорий этилиб, таркибан ва мазмунан йиллар давомида жаҳон стандартларига 
мос равишда янгиланди. Жумладан, Ўзбекистон Жаҳон интеллектуал мулк 
ташкилотига (БИМТ) 1991 йилда аъзо бўлди. Мамлакатимизда 1993 йилдан 
2010 йилгача интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш соҳасида олтита қонун 
қабул қилинди. Булар: 
I. ―Ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат намуналари тўғрисида‖; 
II. ―Товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари ва товар келиб чиққан 
жой номлари тўғрисида‖; 
III. ―Селекция ютуқлари тўғрисида‖; 

---

IV.―ЭҲМ учун яратилган дастурлар ва маълумотлар базаларининг 
ҳуқуқий ҳимояси тўғрисида‖; 
V. ―Интеграл микросхемалар топологияларини ҳуқуқий муҳофаза қилиш 
тўғрисида‖; 
VI. ―Муаллифлик ҳуқуқлари ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида‖ги қонун-
лардир. 
Миллий қонунларимизда патент ҳуқуқи, муаллифлик ҳуқуқи ва турдош 
ҳуқуқлар эътироф этилган ҳолда, барча тафаккур мулкининг ҳуқуқий 
муҳофаза қилиниши Фуқаролик кодексида акс этган. 
Республикамизда интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш тизимининг 
яратилишини қуйидаги босқичларга ажратиш мумкин. 
Биринчи босқич –
1991-1995 йилларга тўғри келиб, бу давр жаҳон 
патент тизими тажрибасини ўрганиш, соҳага оид ихтисослашган халқаро 
ташкилотларга аъзо бўлиш, миллий қонунчилик асосларини яратиш, 
давлатнинг ваколатли органи, яъни Давлат патент идораси, Муаллифлик 
ҳуқуқини ҳимоя қилиш агентлигининг ташкил этилиши ва оѐққа туриши 
йиллари бўлди.