Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Бўёқчиликда ишлатиладиган ашёлар


Aлифлар. Лак-бўёқлар тайёрлашда асосан табиий ва аралаш­тирилган (сунъий) алифлар ишлатилади.
Табиий алифларнинг қотиши коллоид кимёвий жараён бўлиб, у ҳаводаги кислород билан оксидланиш натижасидир.
Табиий алиф зиғир, каноп, кунгабоқар ва бошқа ўсимлик мойларидан тайёрланади. Бунинг учун ўсимлик мойига махсус аралашма (сиккативлар) қўшилиб, у 200°C гача қиздирилади. Зиғир ва канопдан олинадиган алиф қурилишда юқори сифатли ашё ҳисобланади. Шунинг учун улар ўта мухим иншоотлардагина ишлатилади.
Табиий алифнинг камчилиги унинг секин қуриши, сунъий алифлардан қимматроқ туришидир. Табиий алиф ўрнига қуюқ-суюқлиги ва парда ҳосил қилиш хоссалари унга яқин бўлган сунъий ва ярим сунъий алифларни ишлатиш мумкин.
Ярим сунъий алиф тайёрлаш учун ўсимлик мойи махсус ишланиб, қуюқ ёпишқоқ модда ҳолатига келтирилади, кейин унга тенг миқдорда (яъни 50%) эритувчи қўшилади. Эритувчи суюқлик сифатида скипидар, уайт-спирт ёки солвентнафт (бензол) ишлатиш мумкин. Ярим сунъий алифнинг тез қуришига сабаб таркибидаги эритувчининг учиб кетиши ҳамда мойнинг ҳаводаги кислород билан оксидланишидир.
Қурилишда энг кўп тарқалган ярим сунъий алифлардан бири оксол аралашмасидир. Оксол аралашмали алиф олиш учун зиғир ёки каноп мойига кунгабоқар мойи аралаштирилади, кейин унга сиккатив қўшиб, иссиқ ҳаво билан қайнатилади, ҳосил бўлган қуюқ ёпишқоқ мойни уайтспирт ёки солвентнафт билан су­юлтирилади. Оксол аралашма қуюқ бўёқларни суюлтириш ва бинонинг фақат ички юзаларини мойлаш учун ишлатилади.
Сунъий (суррогатли) алифлар нефт маҳсулотларидан, масалан, нефтенол ва карбонол алифлар ёки канифол ва шунга ўхшаш органик моддалардан ишланади. Aлифлар қурилишда қуюқ мойли бўёқларни суюлтиришда, темир конструкцияларни дастлабки мойлашда, тунукаларни ва дераза панжараларини ва бошқа кўп қурилиш буюмларини алифлашда, шпаклёвкалар тайёрлашда ишлатилади. Суррогатли алифлар бинонинг ички юзалари ва иккинчи даражали иншоотлар учунгина ишлатилади.