E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

Iqtisodiy resurs
– bu mazkur resurs turidan olinib, jihoz, materiallar 
va ishchi kuchining hozirdagi baholar nisbatida iqtisodiy jihatdan qulay 
bo‘lgan energiya. 
Respublikamizdagi
 
qayta 
tiklanadigan 
energiya 
manbasining 
imkoniyatlari 1.2-jadvalda ko‘rsatilgan. 
1.2-Jadval
Qayta tiklanadigan energiya manbalarining 
imkoniyatlari 
Ko‘rsatkichlar
Jami
(mln.t.n.e.)
Shu jumladan, energiya (mln.t.n.e.)
Gidro
Quyosh
Shamol
Biomassa
Yalpi
1
50984,6 
9,2 
50973 
2,2 
– 
Texnik
2
179 
1,8 
176,8 
0,4 
0,3 
O‗zlashtirilgan
0,6 
0,6 
– 
– 
– 
1 –belgilangan hududga tushadigan yoki hosil qilinadigan nazariy energiya miqdori. 
2– yalpi imkoniyatlarni amalga oshirib, foydalanish mumkin bo‗lgan mavjud texnologiyaning 
bir qismi.
1.6. Shartli yoqilg’i 
Shartli yoqilg‘i – bu organik (ko‗mir, neft, gaz, torf, slanes, o‗tin) 
yoqilg‘isi yoqilganda ajralib chiqadigan issiqlikni foydali ishini miqdorini 
taqqoslash uchun qabul qilingan kattalikdir. 
 

---

38 
Turli ko‘rinishdagi energetik resurslar yoqilg‘ining energiya sig‘imi 
bilan xarakterlanadigan turli sifatlarga ega. Solishtirma energiya hajmi 
deb, energiya resurs tanasi massasining birligiga to‘g‘ri keladigan energiya 
miqdoriga aytiladi. 
Turli energiya resurslarning ko‘rinishi va hisob-kitob imkoniyatlarini 
taqoslashning qulay bo‘lishi uchun, barcha turdagi yoqilg‘ilarning sarfini 
shartli yoqilg‘i bilan solishtiriladi. Shartli shunday yoqilg‘i deb qabul 
qilinganki, uning ma‘lum miqdori yoqilganda 29,3.10
6
J, yoki 7000 kkal 
energiya ajralib chiqishi kerak bo‘ladi. 
1.3-jadvalda bir qator energetik resurslar uchun shartli yoqilg‘i 
yordamida 
taqqoslangandagi 
solishtirma energosig‘im qiymatlari 
keltirilgan. 
MDH davlatlarida o‘lchov birligi sifatida 1 tonna shartli yoqilg‘i 
(t.sh.yo.) qabul qilingan. Chet elda ma`nosi va funktsional qo‘llanishi 
bo‘yicha xuddi Shunga o‘xshash o‘lchov birligi – 1t neft ekvivalenti 
(t.n.e.) qo‘llaniladi, 1 t.n.e. = 41,86 · 10
6
J.