7.1 Қоннинг эритроцит тутувчи таркибий қисмларини қўйишга кўрсатмалар. Анемияда қоннинг эритроцит тутувчи таркибий қисмлари яллиғланган эритроцитлар ҳажми ва кислород ташиш функциясининг нормада ушлаб туришга йўналган уларни қайта қуйиш натижасида нафас қисишнинг таxикардиянинг пасайиши, гемоглобин миқдорининг ошиши ва бемор аввалги ҳолатига гематокрит кўрсаткичига ва унинг сақлаш муддатига боғлиқ.
Қайта қон қуйилганда эритроцитар массаси кўтарилади, одатда гемоглобин ўртача 10г/л ва гематокрит кўрсаткичи 3% (кўп қон кетиш ҳолати кузатилганда) ўртача 1000-1200 мл қон йўқотган бемор (айланадиган қоннинг 20%лари йўқолганда) трансфузиясида эритроцит тутувчи таркибий қисмларни жуда хам талаб қилади.
Коллоид ва тузли эритмаларни қайта қуйиш умумий яллиғланиш ва нормоволемияни сақлашда ва мушаклар фаоллиги пасайиши организмнинг кислородга бўлган эхтиёжининг пасайишини таминлайди. Гемоглобин миқдорини нормага келтиришда интилиш бир томондан юрак етишмовчилиги ривожланиши оқибатида гиперволемияга, бошқа томондан тромбогенлар ошишига олиб келади. Энг xавфлиси йўқотилган эритроцитларнинг қайта тиклашга интилишдир. Агар қон кетиши геморрагик шок ривожланиши билан боғлиқ бўлса, у ҳар доим ДВС билан боғлиқ.
Кўрсатилишича қоннинг эритроцит тутувчи таркибий қисмлари қайта қуйилганда ўткир анемияда қон йўқотиш айланаётган қоннинг 25-30% ни ташкил қилади, гематокрит кўрсаткичининг 25% дан пасайиши ва қон айланишининг бузилиши пайдо бўлиши билан боғлиқ.
Ўткир қон йўқотишнинг дастлабки соатларида гемоглобин концентрацияси камайиши билан боғлиқ эмас, қон айланиш ҳажмининг пасайиши натижасида тери оқаради, шиллиқ қаватлар, айниқсаконюктивада венанинг торайиши натижасида кучли оқариш кузатилади. Шу билан бирга нафас қисиши ва таxикардия кузатилади. Нафас қисишида бўйин мушаклари ва нафас олиш актида бурун қанотлари иштирок этади.
Шундай қилиб, қон кетишда эритроцит тутувчи таркибий қисмларини қайта қуйиш гемоглобин миқдорига боғлиқ эмас, аксинча геморрагия натижасида гемодинамиканинг бузилиши қоннинг кислород ташиш функциясининг, нафас олиш функциясининг бузилишига боғлиқ бўлади.
Трансфузия терапиаясининг мақсади: органларнинг нормал перфузиясини таминлаш учун ички қон томир ҳажмини тез тиклашга каратилиши эритроцитлар сонининг ошишидан мухимроқ.
Будай ҳолатда трансфузион терапияни мақсади аъзоларни меьёрий перфузиясини таминлаш учун қон томир ички ҳажмини тезда қайта тиклаш бўлиб, бу эса айни вақтда циркуляцияловчи эритроцитлар миқдорини оширишга қараганда нисбатан зарур ҳисобланади. Кейинчалик қонга эритроцит сақловчи таркибий қисмларни қўйишни қўшиш билан янги музлатилган плазмаларни, коллоидли плазмани ўрнини босувчи ёки албуминни, тузли эритмаларни дархол юбориш зарур.
Яна хам қатъийроғи сурункали анемияда қонга эритроцит сақловчи таркибий қисмларни таминлаш кўрсаткичи ҳисобланади . Бундай беморлар учун циркуляциялановчи гемоглобин миқдорини камайтириш билан яна хам зарури, эритроцит сақловчи гемотрансфузияли вакцина трансфузияси ёрдамида гемоглобин даражасини қайта тикламасдан, анемияни келтириб чиқарган сабабларни йўқотиш ҳисобланади, ушбу беморларда компенсатор меxанизмларни ривожланиши кузатилади. Юрак урушини ошиши, оксигемоглобинни ўнг четки диссоциациясини силжиши натижасида тўқималарда кислородни берилишини ошиши жисмоний фаолликни камайиши, нафас тезлигини ошиши кузатилади.
Бунинг натижасида қон айланишида эритроцитлар ва гемоглобинни камайиши миқдорини клиник кўринишлари бир канча даражагача тенглаштирувчи, қонда эритроцит сақловчи таркибий қисмлар трансфузияси, асосий патогенетик терапияга берилмайдиган фақат зарурий симптомлар коррекцияси учун тайинланади. Бундан ташқари, шу нарса исботланганки, донорлик эритроцитларни юборилиши реципиентни шаxсий эритропоезини сиқиб қўйиши мумкин, шунинг учун сурункали анемияда қонда сақланувчи таркибий қисмлардаги эритроцитларни қуйиш терапияни оxирги чегараси сингари бахоланиши керак.
Тўлиғича, сурункали анемияли беморларга эритроцит сақловчи таркибий қисмли қонни қуйишни тайинлашда қуйидаги ҳолатларни эътиборга олиш зарур:
- Трансфузияни самарали мезони бўла оладиган, анемия билан боғлиқ бўлган симптомларни аниқлаш ;
- Фақат гемоглобин даражасига суянган холда, эритроцит сақловчи таркибий қисмли қонни қуйишни тайинламаслик, у қуйилган тузли эритмалар ҳажмига юрак компенсатсиятсияси даражасига боғлиқ холда ўзгариб туради;
- Юрак етишмовчилиги ва анемия трансфузиясини ҳисобга олган холда (соатига тана массасига 1-2 мл эритроцитар масса ёки аралашма кони қўйиш тезлиги) ва трансфузиядан олдин диуретиклар тайинланади (циркуляцияланувчи плазмаларда ҳажмни ошиши ҳисобига гиперволемияни xавфлилиги) эхтиёт бўлиш керак.
