Th
Ra
K
Cs
Sr
232
226
40
137
90
,
,
,
,
kabi radionuklidlar mavjudligini aniqlashda ishlatiladi.
RUP-1 radiometri bilan turli sirtlarning
,
aktiv moddalar bilan
ifloslanganligini aniqlasa bo‟ladi.
Dozimetrik asboblar deb ionlovchi nurlar dozasini o‟lchash yoki dozalar
bilan bog‟langan kattaliklarni aniqlovchi asboblarga aytiladi. Tuzilishi jihatdan
ular yadroviy nurlanish detektori va o‟lchov qurilmasidan iborat bo‟ladi. Odatda
ular doza yoki doza quvvati birliklarida darajalangan bo‟ladi.
Ishlatiladigan detektor turiga qarab, dozimetrlarni ionizasion, lyuminessent,
yarim o‟tkazgichli, fotodozimetrlar va boshqa turlarga ajratiladi.
Rentgen va gamma nurlanishning ekspozision dozasini o‟lchashga
mo‟ljallangan dozimetrlarga rentgenomerlar deyiladi.
Ularda detektor sifatida ionizasion kamera qo‟llaniladi. Kamera
zanjirlardan o‟tuvchi zaryad ekspozision doza, tok esa uning quvvatiga pro-
porsionaldir.
Masalan,
MRM-2-mikrorengenometrlar
DK-0,2-individual
dozimetr kompleksi.
Detektorlari gaz razryad hisoblagichlaridan iborat bo‟lgan dozimetrlar ham
mavjud. Stasionar dozimetrlarga O‟zbekiston chegara postlarida AQSh va
Rossiya yordamida o‟rnatilgan “Yantar” va “Sistema” ko‟p kanalli asboblar,
396
Vj-18 dozimetri, UIM2-ikki kanalli dozimetrlar kiradi. Ko‟chma dozimetrlar
bilan doimiy radiasion nazorat kerak bo‟lmagan binolar, fermalar, qishloq
xo‟jalik dalalarida nurlanish dozasi va doza quvvatini aniqlash mumkin. Bu
asboblar jumlasiga DRGZ-02, IRD-02B, SRP-68-01, ANRS-01 (“Sosna”) va h.
kiradi.
Individual dozimetrik asboblar KID-1, DK-02, DP-24 va h. rentgen va
gamma nurlanishlar bilan ishlashda doza chegarasini o‟lchashda qo‟llaniladi. Bu
dozimetrlar ishi ular ichidagi oldindan zaryadlangan kondensatorning
ionlanuvchi nurlanish ta‟sirida zaryadsizlanishiga asoslangan.
11.2-rasm. Gamma-rentgen 11.3-rasm. PM1401K
nurlar PM1610B dozimetri rusmli
,
,
nurlar dozimetri
Individual rentgen va
nurlar dozimetri PM1610 nurlanishining
energiyasi 20 keVdan 10 MeV gacha oraliqda o‟lchaydi. Uning ko‟rinishi 11.2-
rasmda
berilgan.
11.3-rasmda
,
,
nurlar
dozimetri
PM1401K
ko‟rsatilgan.
Dalada dozimetrik o‟lchovlarni olib borish uchun Areaexpert dozimetri
mavjud. Uning yordamida 0,013 mR/soat quvvatdan 1000 mR/soat quvvatgacha
bo‟lgan nurlanishlarni o‟lchash mumkin (11.4-rasm).
397
11.4-rasm. Dala dozimetri Areaexpert 71210
Gamma va neytronlar nurlanishini o‟lchaydigan dozimetr DMC 2000
neytronlar uchun doza oralig`I 10 mkZv/soat dan 10 Zv gacha, gamma nurlar
uchun 1 mkZv dan 10 Zv gachadir (11.5-rasm). Oziq-ovqat mahsulotlarini
radioekspertiza qilish uchun chiqarilayotgan radiometrlardan PM1406
Cs
137
va
K
40
ning nurlanish dozasini o‟lchaydi (11.6-rasm).
11.5-rasm. Gamma va neytronlar 11.6-rasm. Oziq-ovqat
radiometri nurlanishini o‟lchaydigan dozimetr DMC2000 PM 1406
Spektrometrlar nurlanishlarning energiya, zaryad va massa bo‟yicha
taqsimotini aniqlash ucun ishlatiladi.
Spektrometrlar
fotonlar energiyasini elektr impulsiga aylantiruvchi
detektor, kuchaytirgich, tok manbasi, elektr impulslarini sanaydigan asbob
(ossillograf, kompyuter) dan tashkil topadi.
Veterinar nazoratida MSPS-50 Ge, “Gamma-Plyus”, “Progress” kabi
spektrometrlardan foydalanishadi.
398
Do'stlaringiz bilan baham: |