E. Ismailov, N. Mamatkulov, G’. Xodjayev, Q. Norboev biofizika va radiobiologiya

 Tayanch tushunchalari
: Atom yadrosi, massa soni, massa defekti, bg‟-
linish reaktiyasi, protonlar, bog‟lanish energiyasi, massaning atom birligi, 
radioaktivlik, yarim emirilish davri, termoyadro reaksiyalari. 
 
Xulosalar 
Radioaktiv nurlarning tirik organizmga ta‟siri turlichadir. Normadan ortiqcha 
ta‟sirlar organizm to‟qimalarini buzadi. Shuning uchun ekspozision doza va 
nurlanish dozasi degan tushunchalar kiritilgan. Radiasiyadan himoyalanish ham 
muhim ahamiyatga ega. Yadro tuzilishi haqidagi ta‟limot yaqindagina o‟z 
rivojini topdi. Lekin shunga qaramasdan hozirgi vaqtda yadroda bo‟layotgan 
jarayonlardan amalda keng foydalanilmoqda. Yadroda bo‟linish va sintez 
reaksiyalari kelajak energetikasining asosini tashkil qiladi. Boshqa energiya 
zahiralari tugab bormoqda. Radioaktiv nurlardan qishloq xo‟jaliginig turli 
sohalarida keng qo‟llanilmoqda (urug‟larni nurlantirish, stirlizasiya, hayvonlarni 
davolash va hokazolar). 
Test savollari 
 
1. Atom yadrosining tarkibiy qismi nimalardan iborat? 
a)
protonlar, elektronlar; 
b)
elektronlar, ionlar; 
c)
protonlar, neytronlar; 
d)
ionlar, neytronlar. 

---

383 
2. Radioaktivlikning asosiy qonuni ifodasini ko‟rsating? 
a)
t
e
N
N



0
b)
x
e
I




0
c)
N



d)





Y
X
A
г
A
г
4
2
3. Quyidagilardan qay biri yadroning yarim emirilishi davrini ifodalaydi? 
a)

1

T
b)

693
,
0

T
c)
N
t
T

d)
LC
T

2

4. Tirik organizmga bir xil energiya miqdori olib kelayotgan nurlarning 
qay biri kuchli hisoblanadi? 
a)

b)

c)

d)

5. Quyidagi ifodalardan qay biri bog‟lanish energiyasini ko‟rsatadi? 
a)
2
2

m
E

b)
2
c
m
E


c)
2
)
(
c
M
Nm
Zm
E
я
n




d)
mgh
E

6. Massa defekti nima? 
a)
nuklonlar massasi; 
b)
nuklonlar alohida massasi; 
c)
nuklonlarning birgalikdagi va alohida massalari farqi; 
d)
yadrodagi nuklonlar massasi. 

---

384 
7. Radioaktiv emirilish turlarini keltiring? 
a)
sun‟iy;
b)
tabiiy; 
c)
tabiiy va sun‟iy; 
d)
hammasi noto‟g‟ri. 
8. Radioaktivlikning ekologiyaga qanday ta‟siri bor? 
a)
radiasiya ekologiyaga ta‟sir qilmaydi; 
b)
radiasiya ekologiyani yomonlashtiradi; 
c)
radiasiya tabiatga qisman ta‟sir qiladi; 
d)
radiasiyaning ba‟zi turlarigina ekologiyaga ta‟sir qilishi mumkin?