Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

ўзаро ички тафовутларга эга ва башқалар. Мана шундай ҳолларшшг 
барчасига сабаб ўша муайян ҳудудда, муанян шевада гаплашувчи тил 
зкамоасининг ўзбек тнли тнзими имкошгэтларндан тарихий шароит ва 
ҳаётий эҳтиёжга кўра фойдаланнб келгани ҳамда бу ҳодиса ўзига хос 
нутқин малака ва кўникмалар тизимига айланганлигадир. Мана шу 
маънода ўзбек тилининг умумнормаси (бошқа тиллар нормасига 
нисбатан), жузънй нордгалари (ўзбегс тилииинг ўз ичндага қўшимча 
норматив тизимлар) ҳақида ҳам гапнрнш мумкин.
Тил нормасн ҳақида айтилпш турлн-туман мулоҳазаларии, 
норлгага бсрилган таърифларин улар учун асос бўлган етакчп нлмнк 
тамойкллар ва омилларга кўра қунидагача гуруҳлаш ва таҳлил қилиш 
мумкин.
1. 
Тилшукосликда кепг тарқалган бириичи қарашга кўра, 
моҳиэт-ан тилнннг ўзи норматив тизимдир. Тил табиатан нормалидир. 
Демак, норма бу тилнинг ўзйдйр. Ушбу қараш тйлшунослардан 
Д.А.Кожухарь, 
В.А.Кцкович, 
Ф.П.Фнлин, 
Э.Бегматов 
ва
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

37
бошқаларнинг ишларнда ифодаланган. Чунончи, Д.А. Кожухарь 
фикрича тил ўз табиати ҳамда ижтимоий вазифасига кўра “порматиа 
тизимдир”'. Тил кшнилар ўртасидагн алоқа воситасн сифатида доимо 
пормаланган бўлади". Шунга кўра, инорма тил учуп доимо хос бўлгаи 
ва у тилшшг доимий йўлдоишдир” * * *. Ф.П.Филинпинг фикрича: 
“тилпипг ўзи пормадир”"*** *
.В.А.Ицкович: “Норма - бу объектив 
мавжуд бўлгап ҳамма тил бирликларииипг реал кўринцшларип***** - деб 
ёзади.
2. 
Норма тилнинг нутқдаги реал кўринишларидир. Ушбу нуқтаи