Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

47-расм. Упка томирларидаги босим ошганда уйқу артериясида қон босимининг пасайиши (В. В. Париндан).
Юқоридаги чизиқ — уйқу артериясидаги қон босимининг ёзуви;
иккинчи чизиқ — қон босимининг нуль чизиғи; учинчи чизиқ —
ўпка артерияларидаги босим симоб устуни ҳисобида 80 мм га
кўтарилган дақиқа; пастда — вақт белгиси.
юрак ишини секинлаштиради, қон айланиш катта доирасидаги томирларни кенгайтиради, талоқ ҳажмини катталаштиради. Буларнинг ҳаммаси қон айланиш катта доирасидаги умумий қон миқдорини оширади, кичик доирадаги қон миқдорини эса шунга яраша камайтиради. Қоннинг бундай қайта тақсимлаииши ўпкада қон дамланиб қолишига тўсқинлик қилади. Нагрузкани камайтирадиган бу рефлекснинг физиологик аҳамияти шуки, у юрак ишини енгиллатади ва қон айланишини нормаллаштиради (47-расм).
ЛИМФА ВА УНИНГ АЙЛАНИШИ
Организмда қон томирлари системаси билан бир қаторда лимфа томирлари системаси ҳам мавжуд. У берк капиллярларнинг сертармоқ тўридан бошланади (48-расм). Капиллярларнинг деворлари юксак даражада ўтказувчан бўлиб, коллоид эритмаларни ва суспензияларни сўриб олади. Лимфа капиллярлари лимфа томирларига қуйилади, буларнинг ичидаги суюқлиқ — лимфа иккита йириқ лимфа йўлига — бўйин ва кўкрак лимфа йўлларига оқиб боради, бу йўллар ўмров ости веналарига қуйилади.
Қон томирларида қон гавда тўқималарига оқиб боради ва улардан оқиб кетади. Бунга қарама-қарши ўлароқ, лимфа томирлари лимфанинг оқиб кетиши учун, яъни тўқималарга келган суюқлиқнинг қонга қайтиши учун хизмат қилади. Лимфа томирлари органлардаги тўқима суюқлиғи (ёки интерстициал суюқлик)нинг ортиқчасини олиб кетувчи бир нав дренаж системасидир.
Тўқималардан қайтиб кетаётган лимфа веналарга бора туриб биологик фильтрлар — лимфа тугунлари орқали ўтиши ғоят муҳим. Организмга кирган баъзи ёт зарралар, масалан, бактериялар, чанг доналари ва ҳ. к. лимфа тугунларида ушланиб қолади ва қонга ўтмайди. Лимфа капиллярларининг девори қон томир капиллярларининг деворига нисбатан кўпроқ ўтказувчан бўлгани учун, организмга ёт зарралар қон томир капиллярларига эмас, балки лимфа капиллярларига ўтади.