Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Кетма-кет образлар. Таъсирот берилганда кўрув сезгилари бир лаҳзада келиб чиқмайди. Мия пўстлоғининг кўрув соҳасида қўзғалиш келиб чиққунча тўр пардада, нерв толаларида ва пўстлоқ остидаги кўрув нерв марказларида бир қанча физик ва физиологик процесслар рўй бериши керак. Кўрув сезгисининг келиб чиқиши учун зарур вақт ўрта ҳисобда 0,1 секунд. Худди шунингдек, таъсирот тўхтагандан кейин сезги дарров йўқолмай, яна бир неча вақт туради-да, секин-аста йўқолади. Оддий тажрибада бунга ишониш осон. Қоронғида лаққа чўғни ҳавода айлантирсак, ҳаракатдаги нуқтани эмас, балки сидирға чизиқни кўрамиз. Кинематография кўзнинг ана шу хоссасига асосланади: биз айрим кадрлар ўртасидаги оралиқларни кўрмаймиз; кўрув сезгиси бир кадр кетидан иккинчи кадр пайдо бўлгунча давом этади, шунинг натижасида ҳаракат узлуксиз давом этаётгандай туюлади (иллюзия).
Таъсирот тўхтагач давом этадиган сезгилар кетма-кет образлар деб аталади.
Чироққа қараб олиб, кўз юмилса, чироқ яна бир неча вақтгача кўриниб туради. Ёритилган нарсага узоқ тикилиб тургандан кейин ёруғ экранга қаралса,, бу нарсанинг негатив тасвири бир неча вақтгача сезилиб туради, яъни ёруғроқ қисмлари қорамтирроқ бўлиб, қорамтир қисмлари эса ёруғроқ бўлиб туюлади. Бу ҳодиса манфий кетма-кет образ деб аталади. Кўзни ёритилган нарсага тикиш тўр пардадаги муайян қисмларнинг ҳолатини ўзгартиради: шундан кейин бир текис ёритилган экранга қаралса, ундан акс этган ёруғлик тўр парданинг қўзғалмаган қисмларига кучлироқ қўзғатувчи таъсир кўрсатади.
Милтиллашларнинг қўшилиб кетиши. Сезги бир лаҳзада келиб чиқмайди ва бир лаҳзада йўқолиб кетмайди, балки сезгининг ошиб бори-ши ва камайиши учун бир қадар вақт керак. Модомики шундай экан, кетма-кет тез келувчи ёруғлик таъсиротлари қўшилиб, битта йиғинди сезгига айланади. Қора ва оқ рангли секторлар тасвирланган доира айлантирилса, катта тезликда доира бир текис кул ранг қилиб бўялгандай кўринади.
Бу кул ранг тоннинг равшанлиги оқ ранг умумий миқдорининг қора ранг умумий миқдорига бўлган нисбатига боғлиқ. Қора ранг оқ ранг билан алмашинадиган минимал тезликда айрим таъсиротлар узлуксиз фон бўлиб қўшилиб кетади. Қора ранг оқ ранг билан алмашинадиган шу минимал тезлик милтиллашларнинг критик частотаси деб аталади. Таъсирот равшанлиги қанча ортиқ бўлса, бу частота ўшанча катта бўлади.
Ёритилиш интенсивлиги жуда кам бўлганда ҳатто сийрак милтиллашлар ҳам узлуксиз ёруғлик сезгисини бера олади. Бу қисман шунга боғлиқки, суст интенсивликдаги ёруғликни таёқчалар сезади, таёқчаларда эса фоторецепциянинг ғоятда сезгир, лекин шу билан бирга инерт родопсин механизми бор.