Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

179-расм. Тормозловчи постсинаптик потенциал (ТПСП) ва уни кузгатувчи постсинаптик потенциал (КПСП) билан узаро таъсири.

натижасида рўй беради, яъни Введенский пессимум механизмига мувофик таркиб топади деб хисоблашарди.

Ж.Экклс, Д.Пурпура , П.Г.Костюк ва бошка тадкикотчилар замонави электрофизиологик текширувлари тадкикотчиларнинг икала гуруппаси ҳам бир қадар ҳақли эканлигини аниқлашга имкон берди, чунки марказий нерв системасида тормозланишнинг бир неча тури бор, бу турлар табиати ва локализацияси жиҳатдан ҳар хил бўлади.
Постсинаптик тормозланиш. Орқа миядаги каби, бош миянинг турли бўлимларида ҳам қўзғатувчи нейронлар билан бирга тормозловчи нейронлар ҳам борлиги ҳозир аниқ. Бу нейронларнинг аксонлари қўзғатувчи ҳужайраларнинг таналарида ва дендритларида нерв охирларини ҳосил қилади, булардан эса тормозловчи махсус медиатор ишланиб чиқади, ана шу медиаторнинг табиати узил-кесил аниқланган эмас (баъзи тадқиқотчиларнинг фикрича, тормозловчи медиатор гаммаамин-мой кислотадан иборат). Тормозловчи нейронлар қўзғалганда пайдо бўладиган нерв импульслари одатдаги қўзғатувчи нейронларнинг ҳаракат потенциалларидан фарқ қилмайди. Аммо тормозловчи нейронлареинг нерв охирларида аксон орқали келувчи импульс таъсирида медиатор ажралиб чиқади, бу медиатор эса постсинаптик мембранани деполяризацияламай, балки аксинча, гиперполяризациялайди. Ана шу гиперполяризация тормозловчи постсинаптик потенциал деган мусбат электр зарядли тўлқин шаклида қайд қилинади (179-расм). Қўзғатувчи потенциаллар каби, айрим синапсларда юзага келадиган тормозловчи потенциаллар ҳам масофада ва кетма-кет ўзаро қўшилиши мумкин; шунинг учун нерв марказларини тормозлайдиган таъсиротлар кучи ошганда тормозловчи потенциал ҳам ошади.
Ҳар бир нерв ҳужайрасида қўзғатувчи ва тормозловчи синапслар кўп бўлиб, бир-бирига зич тақалиб туради. Бу эса синапсларнинг ўзаро таъсир этиши учун шароит туғдиради.
Тормозловчи постсинаптик потенциал қўзғатувчи потенциални сусайтиради ва, шу тариқа, тарқалувчи қўзғалиш вужудга келиши учун зарур шартнинг муҳайё бўлишига, яъни мембрана деполяризациясининг критик даражага етишига тўсқинлик қилади (179-расм). Шу сабабли бирон афферент нервни таъсирлаб тормозланиш ҳодисасини юзага чиқарадиган таъсирот қўзғатувчи