Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Нейронлар классификацияси
Марказий нерв системасининг нейронлари рецептор, эффектор ва контакт нейронларга бўлинади.
Қўзғалишни қабул қилиб, периферик рецепторлардан марказий нерв системасига ўтказадиган биполяр нерв ҳужайралари рецептор нейронлар ҳисобланади.
Рецептор нейронларнинг таналари марказий нерв системасидан ташқарида, орқа мия ганглийларида (тугунларида) ёки бош мия нервларининг келиб чиқиш жиҳатдан уларга кардош ганглийларида бўлади. Рецептор нейроннинг узун ўсиғи периферияга бориб, қабул қилувчи нерв охири — рецепторни ҳосил қилади. Бу ўсиқ перифериядан қўзғалиш олиб келади. Рецептор нейроннинг иккинчи ўсиғи орқа мияга ёки узунчоқ мияга кириб, контакт ёки эффектор нейронларда синапсларни ҳосил қилади.
Марказий нерв системасининг бевосита рецепторлардан эмас, балки пастроқдаги нейронлар орқали импульс оладиган баъзи нейронлари ҳам рецептор нейронларга киради. Масалан, кўрув дўмбоқларидаги нейронлар шундай. Рецептор нейронлар ҳар хил сезгиларни юзага чиқарувчи импульсларни етказиб бергани учун кўпинча сенсор, ёки сезувчи нейронлар деб аталади.
Марказий нерв системасининг эффектор нейронлари периферик орган ва тўқималарга импульслар юборади. Эффектор нейронларнинг узун аксонларн қўзғалишни периферияга ўтказади. Эффектор нейронларнинг баъзилари скелет мускулларига борадиган ҳаракатлантирувчи нерв толаларини ҳосил қилади, бундай нейронлар мотонейронлар деб
аталади. Уларнинг таналари орқа мия кулранг моддаеининг олдинги шохларида бўлади.
Кўпгина эффектор нейронлар қўзғалишни периферияга бевосита ўтказмай, бошқа —пастроқдаги нейронлар орқали ўтказади. Масалан, катта ярим шарлар пўстлоғининг ва ўрта мия қизил ядросининг эффектор нейронлари шундай, улардан импульслар орқа миянинг мотонейронларига келади. Вегетатив нерв системасига кирадиган эффектор нейронлар марказий нерв системаоидан ташқарида, периферик ганглийларда жойлашган.
Контакт, ёки оралик, ёки киритма нейронлар марказий нерв системасидаги нейронларнинг энг кўп сонли группаларидан бири (бўлиб, рецептор ва эффектор нерв ҳужайраларини бир-бирига боғлайди. Улар юзага чиқарадиган эффектининг характерига қараб, қўзғатувчи ва тор-мозловчи яейронларга бўлинади.