Дядя Горгудун мязар йери щаггында



Download 6,67 Mb.
bet85/289
Sana21.02.2022
Hajmi6,67 Mb.
#15826
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   289
-4. /-ün- /-ın-/
-5. /-g- / -k-/ -De.K- / > Geluñ - ızuñ (Trb.) keluñ > kelın
Geluñ // keluñ > kelın > gelin; Sözcüğün baş tarafında yer alan patlamalı ön damak ünsüzü olan k ile ünsüzü g ünsüzüne dönüşmüştür ki, g ~ k ünsüz değişimi Türkçede görülen bir durumdur. Eski Türkçede sözcüğün başında “k” ünsüzünün korunduğunu görmekteyiz. Ayrıca sözcük içerisinde geniş kalın sesli “u”< daralarak “ı” ya dönüşmüştür. (u > ı = i). Aynı şekilde Sözcüğün sonunda yer alan ñ ünsüzü dil sırtının yumuşak damakla kapanmasıyla boğumlanan birleşik damak ünsüzüdür.
Bu bağlamda kel-i-n- kelin/gelin. Kök anlamıyla gelen, dışarıdan, başka yerden gelen… anlam genişlemesiyle: bir eve, başka evden gelerek yeni evlenen genç bayan. (Eyuboğlu,1998:274). Sözcük kökenine eklenen “-in” ekiyle ad türetilmiştir. Gelmekten gel / kel+in = gelin.
(139) > ızuñ ve añsuzun, sözcüklerindeki fonetik durum aynıdır. Her iki sözcük içerisinde geniş kalın sesli “u”< daralarak “ı” ya dönüşmüştür. (u>ı=i).
-6. /-t-/ -De.K- / > cavrat, (Trb.) avrad
-De.K- / > cavratı, (Trb.) avradı
Avratı ~ avradı sözcüğünde üçüncü şahıs iyelik ekindeki kalınlık-incelik uyumu bozul-muştur. Burada sessiz sertleşmesi vardır. “t > d” şeklinde bir ses olayı gerçekleşmiştir. Daha sonra sözcüğe bir de - ı iyelik eki getirilerek sözcük çekimli bir fiil haline getirilmiştir. Arvad+í > arvad+ı > avrad+ı> şeklinde bir fonetik değişim söz konusudur. Böylece avrat+ı < avrad+ı =onun avradı anla-mında bu sözcük oluşturulmuştur.
-7. /-d-/ -De.K- / > yåtdı (Trb.) yåddı.
-De.K- / > açdı, (Trb.) ḳaçdı
Sözcük “yat+dı” şeklinde iki bölümden oluşmaktadır ki, yat (yatılan yer, yatak. Tar. Söz) anal­mındadır (Eyuboğlu, 1998:736). “-” ise dili geçmiş zaman ekidir. Yatdı sözcüğün-de şüphesiz söz­cükteki ikinci, tonlu süreksiz -d sesi daha sonra sertleşerek tonsuz süreksiz -t şeklini alarak yatdı > yattı şekline dönüşmüştür.
Kaçdı” sözcüğünün kökü olan “kaç yansıma bir ses olup, kaç kökünde süre, soru sorma, gitme, bırakma, çekinme, alıp götürme, uzaklaşma, üşenme bg. değişik anlamlar saklı-dır (Eyuboğlu, 1998: 359). Sözcüğün destandaki şekli Trabzon ağzında herhangi bir değişime uğramadan yaşatılmaktadır.

Download 6,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   289




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish