Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Arabānuñ yani gırtlaksı ñ, Uniform Türk Alfabesi’nde Ņ ile gösterilir. Arabā(>a)nuñ (>n)< arabanın. Burada dar yuvarlak ses olan “u” daha sonra özellikle de yazı dilinde kalın dar sesli olan “ı” ya dönüşmüşürken; -ñ sesi ilgi çekici bir süreçle kaybolmaktadır. Bazen anlamın bozulmaması için iki ünlüde korunmakta ve ünsüz türemesi ortaya çıkmaktadır. (). Ayrıca “n” ile temsil edilen kelimelerde, sınırlı sayıda örneklerde görülen -n > -m- değişmesi de söz konusudur. Değişme ñ>-n->-m-aşamalarıyla karşımıza çıkmaktadır (Demir, 2006,I:113).
-2. /-u- / -ı- / -De.K- / > ḳazanuŋ (Trb.) > ḳazanuñ
-3. /- ŋ-/-n- / -De.K- / > yatalum (Trb.) > yatalum
Ḳazanuŋ < ḳazanuñ < kazanın. Eski Türkçede sözcüğün başında “k” ünsüzünün korunduğunu görmekteyiz. Arıca sözcük içerisinde geniş kalın sesli “u”< daralarak “ı” ya dönüşmüştür. Sözcüğün sonunda yer alan “ñ” ünsüzü dil sırtının yumuşak damakla kapanmasıyla boğumlanan birleşik damak ünsüzüdür. “ng” sesi, bölünüp başka seslere değiştiği için birkaç örnekte duyulmuştur (Demir, 2006, 221). Türkiye’deki alfabedeki seslerin dışında genzel < ŋ > karşılığında < ñ > sesinin kullanılması kararı alınmıştır ki, bu bağlamda Semih Tezcan’da aynı yöntemi uygun görmüştür (Tezcan, 2001:16)
“Sözcüklerin kök ve gövdelerinde, kök ve gövdelerle yapım ve çekim ekleri arasında, kalınlık ve incelik uyumu oldukça kuvvetlidir. Ancak büyük ünlü uyumunun bozulduğu birkaç durum vardır”. (Şireliyev,1967:25). “kalınlık - incelik uyumu, en çok kelime sonunda dar ünlülerin i’leşmesiyle (-ı, -u,> -i) bozulmaktadır. Nerde ise kelime sonu bütün kalın-dar ünlüler, i ünlüsüne dönüşecek noktaya gelmiştir. Bu dönüşüm sonucunda bilinen geçmiş zaman ekinin tek şekilliliğe doğru gittiğini söylemek mümkündür” (Gökdağ, 2006:78). Yukarıdaki sözcüklerde dar yuvarlak ses olan “u” daha sonra özel­likle de yazı dilinde kalın dar sesli olan “ı” ya dönüşerek bu fonetik kural korunmuştur.