Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Mətnşünaslıq istiqaməti. KDQ mətni Bartold tərəfindən rus dilində hazırlanıb, lakin mətn onun sağlığında nəşr edilməyib. Sovet dövründə nəşr edilən bu mətn abidənin mükəmməl redaksi­ya­la­rından biri sayılmaqdadır. Türkiyədə 1916-cı ildə Kilisli Rifət tərəfindən köçürülən mətn Türkiyədə KDQ mətnşünaslığının əsas qaynağını təşkil etməkdədir. İndi Türkiyədə M.Erkinin, O.Ş.Gökyayın ha­zırladıqları KDQ mətnləri istifadə olunmaqdadır. Azərbaycanda H.Araslı və S.Əlizadə tərəfindən ha­zırlanan mətnlər geniş yayılmışdır. KDQ-nin dünyanın bir çox dillərində tərcümələri mövcuddur. Mövcud mətnlər içərisində S.Əlizadə redaksiyası daha mükəmməl hesab edilir. S.Əlizadə ölümündən az əvvəl (2001-ci ildə) KDQ-yə aid toplantılardan birində qeyd elədi ki, abidənin dilində təxminən 200-ə qədər sözün oxunuşunda mübahisəli məqamlar qalmaqdadır. Hazırda KDQ mətnində bəzi söz­lərin doğru oxunması istiqamətində V.Zahidoğlunun, A.Hacıyevin, Ə.Tanrıverdinin fəaliyyətləri təq­dirə layiq hesab edilməlidir.Ümid edirik ki, KDQ-nin bu günə qədər əldə edilıən mətnşünaslıq nai­liyyətlərinin əsasında yeni redaksiyada və daha mükəmməl şəkildə tənqidi mətni təqdim edilə­cək­dir.

Linqvistik istiqamət. KDQ, şübhəsiz ki, həm də yazılı ədəbi dil örnəyidir. Hazırki əlyazmaların tarixini XI yüzillik hesab edən tədqiqatçılar (Ş.Cəmşidov, T.Hacıyev) tamamilə haqlıdır ki, bu əlyazma da sonradan köçürülmüş variantdır. Dastanın dilində işlənmiş ərəb-fars sözləri, yazı mədəniyyəti ilə bağlı qəlib-klişelər, yazı üslubu ünsürləri bu abidəni həm də yazılı mədəniyyətin predmeti kimi zəruriləşdirir” (23,198). “Çoxqatlı, çoxlaylı KDQ leksikası mifik qatı, yazıyaqədərki qatı əhatə etməklə yanaşı, həm də türk-islam mədəniyyətinin intişar tapdığı zamanı, təcrübəni əhatə edir” (23, 199).

N.Cəfərovun, B.Abdullanın və b. tədqiqatçıların abidəni islam dini ilə əlaqəli araşdırmaları və bunlardan birincisinin boyları islama keçid kontekstində təqdim etməsi tamamilə özünü doğruldur.