7
Internetge jalǵanǵan buyımlardı dástúrlew
Reje:
1.Internet zatlar (IOT).
2.
IoT standartlastırıw
3.
IoT arxitekturası
4. IoT texnologiyasin ámeliyatqa qollaw usillari
5.IoT Zatlardi Internette ámelge asırıwdıń tiykarǵı texnologiyaları
1.Internet zatlar (IOT).
Bultlı xızmet mińlaǵan avtoulovlarning tezligi tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı
qabıl etedi hám qala avtoulovlari kartasın dúzedi, bul bolsa avtoulovchilarga eń tez
marshrutni tabıwǵa járdem beredi. Jas futbolshınıń oyog'idagi bilezik shınıǵıw
waqtında onıń iskerligin gúzetip baradı hám maǵlıwmatlardı milliy terme jámááttiń
eń tabıslı óspirimlerin tańlaytuǵın programmaǵa júkleydi. Sanalı esaplagichlar
kórsetkishlerdi onlayn tárzde uzatadı, qashqınshılar haqqında
xabar beredi,
resursların tejewge járdem beredi hám kommunal xızmetler ushın tólewlerdi
azaytadı. Hám aqılǵa say qabarǵan jerlengen konveyerlar operatordı mashinada
jaqınlasıp kiyatırǵan tozıwdı eskertedi, islep shıǵarıw toqtap qalıwına jol qo'ymaydi
hám remontlaw ǵárejetlerin azaytadı. Bulardıń barlıǵı " Internet zatlar"
yamasa
Internet zatlar (IOT)
.
Zatlar Internetiniń kontseptsiyası XX ásirdiń baslarında Nikola
Tesla tárepinen názerde tutılǵan edi - fizikalıq radio tolqınları ushın barlıq
ob'ektlerdi basqaradigan " úlken miya" neyronlarınıń rolin boljaw etdi. Jáne onı
basqarıw quralları qaltasıngizga ańsatǵana jaylasıwı kerek. Ullı oylap shıǵarıwshı
qıyal emes edi, ol tek óz zamanlasları oyda sawlelendire almaytuǵın zatlardı
tushunar edi.
Júz jıl ótip, " Internet zatlar" termini MIT izertlew agentligi jumısshısı Kevin
Eshton tárepinen payda boldı. Ol insan aralashuvisiz
logistika processleri
natiyjeliligin asırıwdı usınıs etdi: kompaniyanıń bazalarında tovarlardıń bar ekenligi
tuwrısında maǵlıwmat toplaw hám olardıń usaqlap satıw sawda noqatlarına barıwın
gúzetip barıw ushın radio datchiklaridan paydalanıw. Hár bir teg tarmaqqa onıń
jaylasqan jayı tuwrısında maǵlıwmatlardı jiberdi. RFID teglerinen paydalanıw
jetkizip beretuǵınlar hám usaqlap satıw satıwshılardıń talap hám usınıs ózgeriwine
munasábetin tezlestirdi: tovarlar rezervde emes, bálki kerekli jayǵa jiberilgen.
Etiketlashni engiziw nátiyjesi bahalandı hám 2007 jıl yanvarınan berli Amerikanıń
eń iri usaqlap satıw sawda tarmaǵınıń barlıq jetkizip beretuǵınları tek RFID jarlıǵı
menen ónim islep shıǵarıwdı basladılar.
Zatlar Internetiniń kontseptsiyası
mashinadan mashinaǵa baylanıs principine tiykarlanadı :
insan aralashuvisiz
elektron apparatlar bir-biri menen " baylanıs qılıwadi". Zatlar interneti
avtomatizatsiya, biraq odan joqarı dárejede. " Sanalı" úylerden ayrıqsha bolıp
esaplanıw, sistema túyinleri Internet arqalı maǵlıwmat almaslaw ushın TCP / IP
protokollarınan paydalanadılar.
Bul baylanıs usılı saldamlı ústinlik beredi - sistemalardı
bir-biri menen
birlestiriw, " tarmaqlar tarmaǵıni" jaratıw qábileti. Bul tarmaqlardıń biznes
modellerin hám hátte pútkil mámleketlerdiń ekonomikasın ózgertiwge
múmkinshilik beredi.
Zatlar interneti tekǵana ámeldegi qaǵıydalardı ózgertiripgine
8
qalmay, bálki biznes modelinen dáldalshılardı shıǵarıp tastap, ulıwma ekonomika
ushın jańa qaǵıydalardı qáliplestiredi.
20 jıldan kem waqıt ishinde zatlar Interneti informaciya texnologiyaları
bazarında trendga aylandı. Analizshiler bir neshe jıl ishinde IOT apparatlarınıń úlken
sanın - 50 milliarddan asıwın shama qılıwıp atır. Elektron komponentler óndiristiń
rawajlanıwı barlıq túrdegi apparatlar ushın millionlap arzan chiplarni " shtamplash"
imkaniyatın beredi. Baza qutılarına qollanılatuǵın radiochiplardan IOT átirap -
ortalıq átirapındaǵı ob'ektlerdiń global " internetlashuvi" ga aylandı,
adamlar
haqıyqattı global " nomerlashtirish" retinde qabılladılar " Barmaqlar ústinde" zatlar
interneti Adamlar interneti - bul sizdiń ónimlerińiz fotosuratlarini Instagram-ga
jaylastıratuǵın muzlatgich yamasa Facebook-de " Búgin
men aqldan ozgan
juwındım" dep jazatuǵın kir juwıw mashinası. Kutilayotgan 28 milliard jalǵanıwdıń
yarımınan kami " qarıydar IoT" ni quraytuǵın qarıydar gadjetlaridan keledi:
smartfonlar hám planshetler, fitness hám ambulatoriya ushın kiyiladigan sensorlar.
15 milliarddan artıq apparatlar biznes hám sanaatda isleydi: úskeneler ushın
hár qıylı sensorlar, satıw ushın terminallar, islep shıǵarıw birlikleri hám jámiyetlik
transportındaǵı sensorlar.
" Zatlar interneti" sizge belgili tarawlarda anıq biznes máselelerin arzan, tez
hám keń kólemde sheshiw quralı boladı.
Industrial IoT (IIoT) mashinadan mashinaǵa baylanıs, BigData hám
tastıyıqlanǵan
sanaat
avtomatlastırıw
texnologiyalarınan
paydalanıw
kontseptsiyasın birlestiradi. IoT-dıń tiykarǵı ideyası - bul " sanalı" mashinanıń
adamǵa salıstırǵanda anıqlıǵı, turaqlılıǵı hám qátesinińz maǵlıwmat toplawda
ústinligi. Zatlar interneti ónim sapasın baqlawdı jaqsılaydı, júdegen hám turaqlı
islep
shıǵarıwdı quradi, sheki onim támiynatın támiyinleydi hám
zavod konveyerining
jumısın optimallastıradı.
Adamlar interneti bul tekǵana biziń aqshasımizni, bálki biziń waqıtımizni da
" sıpab alatuǵın" dúnya boylap tarmaq bolıp tabıladı. Biz háptesine bir neshe saattı
social tarmaqlarda, onlayn oyınlarda yamasa veb-saytlarda ótkeremiz.
Onlayn
dúkanlarda biz tez-tez kerek bolmaǵan zatlardı satıp alamız, sebebi bul ańsat hám
arzan - eki ret basıw.
Dástúriy " insan" Internetinen ayrıqsha bolıp esaplanıw, IoT aqılǵa say hám
ámeliy jaqınlaw ushın qollanıladı. Onıń tiykarǵı waziypası avtomatlastırıw,
optimallastırıw, materiallıq hám waqıt ǵárejetlerin kemeytiw bolıp tabıladı.
Sanaat sanaatında hám transportda IOTdan paydalanıw baxtsız hádiyselerdi
kemeytiw, sheki onim joǵatılıwı hám isletilingen resurslar muǵdarın kemeytiw
esabına ǵárejetlerdi azaytadı. Energetika salasında bul elektr energiyasın islep
shıǵarıw hám bólistiriw natiyjeliligin asıradı.
Zatlar interneti tekǵana pulni, bálki
waqtın da tejeydi: mashinalar adamlardı ádetdegi jumıslarda almastırdı hám olardı
qáwipli yamasa ádetiy wazıypalardı orınlawdan azat etdi.
Sanalı sistemalar sanaat konveyerini gúzetip baradı, bazalardaǵı tovarlardı
esaplaydı hám adam ornına háreketti tártipke saladı. Hár qanday hawa rayında, tunu
kún hám háptediń etti kúni.
