Дунё океани деб нимага айтилади?

Плиталар тектоникаси назарияси нима ҳақида?

ПЛИТАЛАР ТЕКТОНИКАСИ — Ер литосферасига ҳаракатчан блокплиталар системаси сифатида қаровчи энг янги геологик илмий фараз

135. 
     Плиталар тектоникаси назариясидан олдин ҳукмрон бўлган назария қайси?
     

XX аср бошларида назарий геологиянинг асоси сифатида контракцион гипотеза ҳукмрон бўлган. Ер пиширилган олма каби совийди ва унинг сиртида ажинлар сингари тоғ тизмалари вужудга келади. Бу ғояни бурмали минтақаларни ўрганиш асосида яратилган геосинклиналлар назарияси ривожлантирган. Дастлаб ушбу назария Джеймс Дан томонидан таърифланган бўлиб, у контракцион гипотезани изостазия тамойили билан бойитган. Ушбу тамойилга биноан Ер пўсти гранит (континентлар) ва базальт қатламларидан (океанлар) таркиб топган. Ер пўстининг сиқилганида океанларда - ботиқликларда тангенциал кучлар вужудга келиб, континентларни сиққан. Континентлар кўтарилиб, тоғ тизмаларини ҳосил қилган ва кейинчалик нурашга учраган. Нураш туфайли ҳосил бўлган материаллар ташиб келтирилиб, ботиқликларда ётқизилган.

136. 
     Фиксистлар кимлар?
     

Горизонтал ҳаракатларни истисно қилувчи фиксистлар дейилади

137. 
     Мобилистлар кимлар?
     

Горизонтал ҳаракатларни қўллаб - қувватловчи мобилистлар дейилади

138. 
     Литосфера плиталари қандай куч таъсирида ҳаракатланади?
     

Литосфера плиталарини силжитувчи кучлар (конвергент кучлар). Ҳозир литосфера плиталарининг горизонтал ҳаракатлари мантиянинг иссиқлик-гравитацион оқимлари - конвекция туфайли содир бўлишига шубҳа йўқ. Бу оқимлар энергиясининг манбаи бўлиб, Ернинг марказий қисмлари ва юзасидаги ҳароратлар фарқи ҳисобланади. Ер ядросидаги ҳарорат жуда юқори, тахминан 5000 С деб баҳоланади. литосфера плиталарининг ҳаракати – Ернинг марказий қисмидан жуда қовушоқ магма билан иссиқлик олиб келиниши оқибати ҳисобланади. Бунда иссиқлик энергиясининг бир қисми ишқалиш кучини енгиб ўтиш учун механик ишга айланади, бир қисми эса, ер пўстидан ўтаётганда, атрофдаги бўшлиққа тарқаб кетади. Демак, бизнинг сайёра маълум маънода иссиқлиқ двигатели ҳам саналади.

139.