Дудуқланиш. Дудуқланувчи болалар билан олиб бориладиган коррекцион-педагогик ишлар

Клоник титроқлар – нутқий аппаратнинг мускулларини наслий, ритмик, кўп мартали қисқаришидир. Бунда дудуқланувчи ё айрим товуш, ёки бўғинни такрорлайди (к-к-к конфет).

Нутқий титроқларни юзага келиш оғирлиги

Дудуқланишнинг уч даражаси ажратилади
оғир
ўрта
енгил
ўрта даражада монологик ва диалогик нутқда титроқ юзага келади
енгил даражада боғланган нутқда бир-бир титроқ юзага келади
оғир даражада нутқнинг барча формалари дудуқланиш кузатилади

Дудуқланишни яна бир хусусияти нафас олишни бузилишидир. Дудуқланувчида нутқий нафас олиш ритми ноаниқ қатъий эмас, эмоционал ҳолатларига кўра тез бузилади. Уларда нутқий нафас олиш бузилиши ёрқин намоён бўлади.

Дудуқланишни яна бир хусусияти нафас олишни бузилишидир. Дудуқланувчида нутқий нафас олиш ритми ноаниқ қатъий эмас, эмоционал ҳолатларига кўра тез бузилади. Уларда нутқий нафас олиш бузилиши ёрқин намоён бўлади.

Дудуқланишни пайдо бўлиш товушларни фонетик тавсифига ҳам боғлиқдир. Кўпроқ жарангсиз ва портловчи ундошларни титроқ билан талаффуз этилади (асосан [п], [т], [к] товушлари). Бу товушлар бошқа товушлар билан бирга келганда титроқ кучаяди.

• Дудуқланишни пайдо бўлиш товушларни фонетик тавсифига ҳам боғлиқдир. Кўпроқ жарангсиз ва портловчи ундошларни титроқ билан талаффуз этилади (асосан [п], [т], [к] товушлари). Бу товушлар бошқа товушлар билан бирга келганда титроқ кучаяди.

Нутқ ҳолати умумий жисмоний ва эмоционал фонга ҳам боғлиқдир. Дудуқланиш касаллик, чарчаш ҳолатида, ҳаракатли ўйинларда ҳаяжонланишдан ҳам кучайиши мумкин. Шунингдек, об-ҳаво, йил фасллари, ҳаёт шароити, овқатланиш билан боғлиқликда ҳам дудуқланиш ҳолатлари намоён бўлиши мумкин.

Ҳозирги даврда дудуқланишни белгилари иккита гуруҳга ажратилади:

Ҳозирги даврда дудуқланишни белгилари иккита гуруҳга ажратилади:

• Биологик (физиологик).
• Социал (психологик).
• Физиологик белгиларга нутқнинг ҳосил бўлишида иштирок этувчи аъзоларнинг тортишиши, марказий нерв системаси ва жисмоний саломатлигининг, умумий ва нутқ ҳаракатларининг бузилиши киради.
• Психик белгиларга – нутқда тутилиш ва ҳис-ҳаяжонли нутқнинг бошқа бузилишлари, нутқда қайд қилиш феномени, логофобиялар, найранг ишлатиш ва бошқа руҳий жиҳатлар киради.