Dts o‘quvchilarning ma’lumot saviyasiga qo‘yiladigan talabni, ona tili ta’limi jarayoniga qo‘yiladigan ijtimoiy talabdan kelib chiqib belgilaydi

1.4 Ona tili o‘qitishning umumdidaktik tamoyillari
Maktabda o‘tiladigan hamma predmetlar uchun umumiy bo‘lgan didaktik tamoyillar mavjud. Ular maktablar oldiga qo‘yiladigan talablardan kelib chiqadi. Ularni muvafaqqiyatli qo‘llash shaxsning har tomonlama kamol topishida ahamiyati katta.

1. 
   Ta’lim-tarbiya mosligi umumta’lim maktablarining asosi hisoblandi. Bu orqali o‘quvchilar ma’naviy-g‘oyaviy rivojlanishining tamoyillari belgilanadi. Mavzu uchun tanlangan mashqlar ham ta’limiy xarakterda, ham g‘oyaviy xarakterda bo‘lishi kerak. Bunday mashqlarni bajarish orqali o‘quvchilarning aqliy faoliyati rivojlanadi.
   

2. 
   Ilmiylik va tushunarlilik tamoyili. Maktabda ona tilidan hozirgi tilshunoslikda qat’iy hal qilingan, ilmiy asoslangan ma’lumotlargina beriladi (-larcha ravish yasovchi qo‘shimcha, -lar+cha otlarning nokategorial shakli. Lekin ravish yasovchi deb qaralaveradi). O‘qitishning ilmiylik tamoyili o‘qituvchining hamisha ziyraklik bilan fan yutuqlarini kuzatib borishini talab qiladi. (bilan, -ga yordamchilarining vazifasining kengayotganligi). O‘qitishning tushunarli bo‘lishi, asosan, o‘qituvchiga bog‘liq. Sinfda teng yoshli o‘quvchilar o‘tirsa-da, ularning materialni qabul qilishi bir xil bo‘lmaydi. Shuning uchun o‘qituvchi bunday holatni e’tiborga olishi, o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini ham hisobga olishi darkor. Ilmiylik va tushunarlilik bir-birini to‘ldiradi.
   

2. 
   Tizimlilik va izchillik. Ta’limda tizimlilik bilan izchillik uzviy bog‘lanadi. Tizimlilik va izchillik o‘zbek tili o‘qitishda alohida ahamiyat kasb etadi. Bu tamoyil ona tili bo‘limlarini tartib bilan o‘rganishdan tashqari, o‘zlashtirish jarayonini ham tezlashtiradi. Shuning uchun ham dastur va darsliklar tizishda ushbu tamoyilga qat’iy amal qilinadi. Tizimlilik va izchillikka kundalik darsda ham amal qilinadi. Bunda yangi mavzu o‘tgan mavzu bilan bog‘lab tushuntiriladi.
   

2. 
   Nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalar hosil qilish. Tilning ijtimoiy hayotdagi o‘rni beqiyosdir. Chunki til bo‘lmasa jamiyat ham, ijtimoiy hayot ham bo‘lmaydi. Maktabni bitirgan o‘quvchi ijtimoiy hayotdan o‘rin oladi. Shuning uchun ona tili ta’limining yangilangan mazmuni ta’lim jarayoni tuzilishining maqsadi, vazifasi, bayon etish usullarini belgilab berishi hozirgi kunning dolzarb masalalaridan biridir. Bilimlarning puxtaligi va ongli o‘zlashtirilganligi amaliy ko‘nikmalarni hosil qiladi.
   

O‘quvchilarning nazariy bilimlari bilan amaliy tayyorgarligi orasida farq bo‘lishi mumkin. Tilning qonun-qoidalarini bilgan holda unga amal qilmagan, o‘z fikrini ona tilida to‘g‘ri, ravon ifodalay olmagan o‘quvchining amaliyotdan tayyorgarligi past hisoblanadi. O‘quvchilarda boshqalar bilan muloqotda ona tilining go‘zal va rang-barangligini namoyish qilish kabi amaliy ko‘nikmalarni hosil qilish lozim.

8

5. 
   O‘qitishda ko‘rgazmalilik. Ona tili predmetining tabiati ko‘rgazmalilikni ko‘proq talab qiladi. Tildagi mavhumlik, umumlashtirish, uning mohiyatini anglash va ongli o‘zlashtirish ko‘rgazmali vositalar yordamida jonli va qiziqarli bo‘ladi. Ko‘rgazmali vositalar tabiiy yoki aniq buyumlardan hamda rasm, jadval, sxema, kartina kabi tasvir vositalaridan iborat bo‘lishi mumkin. Shuningdek, rasmli va grammatik topshiriqli tarqatmalardan barcha shakldagi darslarda, darsning barcha bosqichlarida fydalanish mumkin.