Дўстов Ҳ. Б. Коррозиядан ҳимоя қилиш

 
 
 
 
 
3.9-расм. 
Металлда ғовак 
оксид плёнканинг 
ҳосил бўлиш 
схемаси
бунда 
K
1
= 
k
c
C
o 
– оксидловчининг берилган концентрацияси учун доимий 
бўлган катталик;
A
h
– сон қиймат жиҳатдан тажрибадан олдинги плёнканинг 
қалинлигига тенг бўлган катталик. 
Кўплаб тажрибалар шуни кўрсатадики, 
A
h
нинг қиймати нолга жуда яқин. 
Шу сабабли (4.3) тенгламани қуйидаги содда кўринишда ёзиш мумкин: 
h 
= 
K
1
 τ
(3.15) 
Шундай қилиб, ғовак (ҳимоя вазифасини ўтамайдиган) плёнканинг 
ўсиши кимёвий оксидланиш реакциясининг тезлиги билан бошқарилиб 
(кинетик бошқарув), вақт бўйича чизиқли қонуният асосида кечади. 
Чизиқли қонун ишқорий ва ишқорий-ер металларининг ҳавода юқори 
ҳароратли оксидланишида кузатилади. Шунингдек, бу ҳолат осидлари юқори 
ҳароратда авжийдиган металлар (масалан вольфрам, молибден) да ҳам 

---

37 
кузатилади. Мисол тариқасида магний оксидланишининг экспериментал 
чизиқлари 3.10-расмда келтирилган.
3.10-расм. Турли ҳароратларда магнийнинг кислородда оксидланиши 
 
Плёка ўсишининг параболик қонуни. 
Металлар оксидланишининг параболик қонуни биринчи марта Г.Тамман 
томонидан кумушнинг йод буғлари билан таъсирлашган ҳолатида аниқланган. 
Агарда металл сиртида яхлит ҳимоя плёнкаси ҳосил бўлса 
( 
𝑉
ок
𝑉
Ме
>
1), у 
ҳолда коррозия жараёни вақт бўйича секинлашади. Коррозия тезлигига плёнка 
қатлами орқали компонент диффузияси таъсир қилади ва бундай ҳол учун Фик 
қонуни ўринли бўлади:
𝑑ℎ
𝑑𝜏
=
К
д
𝑑𝐶
𝑑ℎ
(3.16) 
бу ерда 
К
д 
— диффузия коэффициенти.
Агар оксидланиш жараёнида диффузиянинг стационар режими қарор 
топади, яъни плёнканинг қайсидир кесимида диффузияланувчи модданинг 
молекулалари тўпланиб қолмайди деб қабул қилсак, у ҳолда
𝑑𝐶
𝑑ℎ
ҳосилани 
қуйидаги нисбат билан алмаштириш мумкин: 
𝑑𝐶
𝑑ℎ
= 
С
о
−С
1
ℎ
(3.17) 
бу ерда С
о 
– плёнканинг ҳаво билан чегарадош бўлган ташқи сиртидаги 
кислороднинг концентрацияси; С
1 
– плёнканинг металл билан чегарадош
бўлган ички сиртидаги кислороднинг концентрацияси; 
У ҳолда кесимнинг бирлик юзасига тўғри келувчи коррозия тезлиги 
𝑑ℎ
𝑑𝜏
=
К
д 
С
о
−С
1
ℎ
(3.18)
Агарда бутун жараён тезлигини ички диффузия лимитлайдиган бўлса, у 
ҳолда металлгача етиб борган барча кислород молекулалари реакцияга 

---

38 
киришишга улгуради ва С
1
= 0 бўлади. У ҳолда (3.18) тенглама қуйидаги 
кўринишни олади: 
𝑑ℎ
𝑑𝜏
=
К
д 
С
о
ℎ
(3.19) 
(3.19) ифодани 
h 
га нисбатан интеграллаб, қуйидаги тенгламани ҳосил 
қиламиз: 
h
2
= 
K
2 
τ
(3.20) 
бу ерда қуйидагича белгилаш киритилган: 
K
2 
= 2К
д
С
о 
(3.21) 
h
га нисбатан иккинчи даражали ҳисобланган (3.20) формула плёка 
ўсишининг параболик қонунини ифодалайди. 
Мисол тариқасида турли ҳароратли ҳавода темир оксидланиш 
тезлигининг экспериментал эгриликлари 3.11-расмда келтирилган.