Dorivor o‘simlik xomashyolaridan oshlovchi moddalarini ajratib olish va tahlili

1. Flavan unumlari. Kondensatsiyalanuvchi tanidlarning asosiy qismini flavan unumlari – flavolanlar: flavan-3-ollar (katexinlar) va qisman flavan- -3,4-diollar (leykoantotsianlar) tashkil qiladi. Flavolanlar flavanlarga yaqin birikmalar bo‘lib, keyingi vaqtda ularning bir qanchasi tanidlar tarkibidan sof holda ajratib olindi va yaxshi o‘rganildi.
CHoy o‘simligi bargidan olingan tanin tarkibida katexinlarning turli birikmalari uchraydi. Epikatexin tanidlar tarkibida ko‘proq uchraydigan katexinlar jumlasidandir.

Katexin birinchi marta bundan 150 yil ilgari Acacia catechu Willd. o‘simligidan ajratib olingan.
2. Yuqori darajada kondensatsiyalashgan (jipslashgan) tanidlar va flobafenlar. Bu tanidlar yaxshi o‘rganilmagan.
3. Oshlovchi moddalar xossasiga ega bo‘lgan ba’zi bir aromatik birikmalar. Bu guruh ham yaxshi o‘rganilmagan. Bulardan maklyura daraxtidan ajratib olingan sariq rangli modda – maklyurin to‘liq tekshirilgan.
Akad. A.L.Kursanov, prof. M.N.Zapromet va shogirdlari konden­satsiyalanuvchi tanidlarni o‘rganishda ko‘p xizmat qildilar. Ular choy taninini o‘rganib, tanidlar biosintezini va polimerizatsiyasini, ularning o‘simliklar hayotidagi ahamiyati va kimyoviy tarkibiga bog‘liq ko‘pgina masalalarni tajriba asosida hal qilib berdilar.
Katexinlar choy bargidan, kakao mevasidan, soxta akas robiniya, evkalipt hamda akatsiya turlaridan ham ajratib olingan.
Oshlovchi moddalarning ba’zan uchinchi aralash guruhi ham bor, deb hisoblanadi. Bu guruh etarli darajada tekshirilgan emas.
Odatda o‘simliklar tarkibida tanidlarning har ikkala guruhi ham bir vaqtda to‘planishi mumkin. Ba’zan o‘t o‘simliklarning er ustki qismida asosan tanidlarning kondensatsiyalanuvchi guruhi bo‘lsa, er ostki organlarida ko‘proq gidrolizlanuvchi tanidlar to‘planadi.
TARKIBIDA OSHLOVCHI MODDALAR BO‘LGAN O‘SIMLIKLARNI TAHLIL QILISH USULLARI
OSHLOVCHI MODDALARGA SIFAT REAKSIYALAR
Odatda o‘simlik tanidlariga sifat reaksiyalar qilish uchun 10% li suvli ajratma tayyorlab, 5 ta probirkaga 3 ml dan quyiladi va ular ustiga temir- -ammoniyli achchiqtoshning va temir xloridning hamda alkaloidlar, o‘simlik shilliq moddalari va jelatinning1% li eritmasidan qo‘shiladi.
Temir tuzlari eritmasi probirkada tanidlar bo‘lsa, qora-ko‘k (pirogallol guruhi) yoki qora-yashil (pirokatexin guruhi) rang va shu rangdagi cho‘kma, shilliq moddalar, jelatin hamda alkaloidlar eritmasi qo‘shilgan probirkada esa rangsiz cho‘kma hosil bo‘ladi.