Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Radiatsiya va kimyoviy ta’sirlarga qarshi omillar
Rk va KTk omillar deyilganda ionlantiruvchi nurlar, zaxarli kimyoviy moddalar va odamga kuchli ta’sir etuvchi moddalar (KTZM) ta’sirini kamaytirishga muljallangan kompleks omillar tushuniladi. Rk va KTk omillarda kuyidagi vazifalar kuzda tutiladi:
a) Radiatsiyaviy kimyoviy xolatni aniklash va baxolash;
b) Dozimetrik xamda kimyoviy nazoratni tashkil etish va ugkazish;
v) Radiatsiyaga karshi ximoyalanish rejimlarini ishlab chikish;
g) Radioaktiv va kimyoviy shikasglanishda fukerolarni ximoyalash uslublari xamda KTkomillari bilan ta’minlash (bunda gaznikoblar, maxsus kiyimkechaklar va boshka vositalarni yigish, saklash, taksimlash);
d) Radioaktiv va kimyoviy shikastlanish okibatlarini tugatish omillari (maxsus sanitarkayta ishlash, yashash, ishlash joylarini, inshootlarni zararsizlantirish va boshka omillar).
Radiatsiyavi kimyoviy xolatni aniklash va baxolash.
Radiatsiyaviykimyoviy xolatni baxolash — Rk va KTk omillarining asosini tashkil etib, uni utkazishdan maksad:
• fukaro muxofazasi tizimlariga kiruvchi fukarolarning ishlash krbiliyaglarini baxrlash;
• ishchi xizmatchilarning ish faoliyatlarini baxolash va ulardan foydalanish chegaralari;
• evakuatsiya davrida tibbiy yordam kursatish xajmi;
• fukarolarni sanitarkayta shshgovdan utkazish xajmi;
• jixozlarni, transport vositalarini, shaxsiy saklovchi vositalarni, kiyimkechaklarni, ish joylarini dezaktivatsiya vadegazatsiya kilish;
• radiatsiyaviykimyoviy zararlangan xududlarda kolgan suv, em, ozik-ovkat,va boshkalarni kayta ishlab, foydalaniladi va boshka omillar bajariladi.
Radioaktiv shikastlangan xududda fukarolarni saklash.
Radioaktiv shikastlangan xududlarda xalkni saklashning asosiy koidalari kuyidagilardan iborat:
— Radioaktiv shikastlanish xususida ogoxlantirish;
— Ximoya inshootlarida sakyaash (boshpana, radiatsiyadan saklovchi boshpana — RSB);
— SHaxsiy saklovchi vositalardan foydalanish;
— Radiatsiyadan saklovchi preparatlardan foydalanish;
— Zararlangan suv va emishlardan saklanish;
— Zararlangan joylarda fukarolarni saklash rejimlariga rioya kilish;
— Zararlangan joylardan fukarolarni evakuatsiya kilish;
— Zararlangan xududlarga odamlarni kiritmaslik;
— Fukarolarni sanitar kayta ishlovdan utkazish, kiyim kechak, texnika, inshootlarni dezaktivatsiya kilish.
Kimyoviy shikastlanishda fuqarolarni saqlash.
Xavfli kimyoviy korxonalarda fukarolarni saqlashning asosiy uslublari quyidagilardan iborat:
— kimyoviy shikastlanish xavfi xaqida ogohlantirish;
— ximoya inshootlarida (boshpanada) saqlanish;
— shaxsiy ximoya vositalaridan foydalanish;
— antidod qo‘llash;
— shikastlangan joylarda yurish turish rejimlariga rioya
qilish;
— zararlangan xududlardagi odamlarni evakuatsiya qilish;
— fuqarolarni sanitar qayta ishlash, kiyim kechak, inshootlarni, transport va texnikalarni dizinfeksiya qilish.
Fuqarolarni ximoya inshootlarida muxofaza qilish


Ximoya inshootlari fukarolarni tabiiy ofatlar, avariya, xalokat okibatlaridan xamda kirgin kurollari ta’sir faktorlaridan va ularning ikkilamchi ta’sir faktorlaridan saklaydigan boshpanalar xisoblanadi.
Ximoya inshootlari qo‘yidagilarga bo‘linadi:
a) Yunalishiga kura: fukarolarni sakpashga, boshkaruv tizimlarini va tibbiy shaxobchalarni joylashtirishta muljallangan;
b) Joylashgan urniga kura: aloxida joylashgan (metropolitenlar va togkon kurilishlari);
v) kurilish muddatiga kura: — odsindan kurilgan va tez kuriladigan;
g) Ximoyalash darajasiga kura: — boshpana, RSB va oddiy boshpana (ochik yoki yopik ertulalar).
Quyidagilar FVlardan muxofaza qilish soxasida tayyorlashning asosiy vazifalari xisoblanadi
* Aholining barcha guruhlariga favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish qoidalarini va asosiy usullarini, jabrlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish usullarini, jamoa va yakka tartibda himoya vositalaridan foydalanish qoidalarini o‘rgatish;
* davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari,korxonalar, muassasalar va tashkilotlar rahbarlari va mutaxassislari qutkaruv va boshka kechiktirib bo‘lmaydigan ishlarni o‘tkazish uchun kuchlar va vositalarni tayyorlash va ularni boshqarish ko‘nikmalarini hosil qilish, FVda harakat qilishda xodimlarning o‘z vazifalarini amaliy egallashi.
* boshqaruvning barcha darajadagi rahbar-larini, aholini fav-qulodda vaziyatlardan muhofaza qilish bo‘yicha harakat qilishga tayyorlash va qayta tayyorlash;
Fuqarolarni favqulodda vaziyatlardan muxofaza qilish borasidagi barcha rejalashtirilayotgan tadbirlarning eng asosiylarini 3 turga bo‘lish mumkin.

1. 
   QONUNIY
   
2. 
   TASHKILIY
   
3. 
   MUXANDISLIK-TEXNIK
   

Favqulodda vaziyatlar oqibatlarnini bartaraf etishda avariya qutqaruv tadbirlarini tashkil etish
2010 yil 5 yanvarda VMning 2-sonli qarori “Qutqaruv xizmatlari va qutqaruv tuzilmalarini FVlar oqibatlarni bartaraf etishga jalb qilish tartibi to‘g‘risida”.
Kechiktirib bo‘lmaydigan tadbirlarga quyidagilar kiradi:
1. Xodisa sodir bo‘lgan joyni mutaxassislar ishtirokida o‘rganish va baxolash.
2. Avariya qutqaruv tuzilmalarini tez va qulay etib kelish yo‘nalishlarni belgilash.

3. 
   Kommunikatsiya tizimlarida vujudga kelgan avariyalarni cheklash, to‘xtatib qo‘yish va ta’mirlash ishlarini tashkil etish.
   
4. 
   Xavfli joylarga belgilar qo‘yishni tashkil etish.
   
5. 
   Jabrlanganlarni qidirib topish va ularga yordam ko‘rsatish.
   
6. 
   FVlar oqibatlarini bartaraf etish uchun tuzilgan shtab bilan doimiy aloqada bo‘lish.