Donni saqlash va qayta ishlash texnologiyasi”

14-laboratoriya mashg’uloti
Yorma sifatini aniqlash


Darsning maqsadi. Dondan olinadigan yormalar bilan tanishish. Talabalarni yorma sifatini aniqlashni, bir turli yorma to’plamidan olingan o’rtacha namunalarni tahlil qilishni o’rgatish. Yorma namunasini ajratish va yormaning turi, raqami yoki naviga qarab organoleptik ko’rsatkichlarini aniqlash.
Jihoz va materiallar: oyna, qoshiqcha, yupqa yog’och taxtachalar, xokandozcha, pinsetlar, bo’lgich, analitik va texnik torozilar, chinni idishchalar, elaklar to’plami, 5-10 kattalikda ko’rsatuvchi lupa, yormalar namunasi, yormalar standarti.
Ishlash tartibi: namuna og’irligi 1,5 kg, qismlarni tanlashda va o’rtacha namunani ajratishda DAST ga rioya qilish zarur.
Yorma sifat ko’rsatkichlarini aniqlash quyidagi tartibda amalga oshiriladi: avval rang, hid, ta’mi va g’archillashi, so’ng namlik, ombor zararkunandalari bilan zararlanishi, temir aralashmalar miqdori, yuqori sifatli mag’iz miqdori, kulliligi aniqlanadi.
Organoleptik baholash. Yormaning ranggi, hidi, ta’mi va g’archillashini aniqlash uchun quyidagi usullar qo’llaniladi. Hidni kuchaytirish uchun yorma chinni kosachaga joylanib, ustidan oyna bilan yopiladi va qaynashgacha isitilgan suv hammomiga qo’yiladi, Oradan 5 daqiqa o’tgach uning hidi aniqlanadi. Yormani g’archillashi yanchilgan, kam miqdordagi (har biri 1 g atrofida) 1-2 porsiyala-rini chaynash yo’li bilan aniqlanadi. Gumonli hollarda hid, ta’m va g’archillash yormadan tayorlangan bo’tqadan aniqlanadi.
Laboratoriya tahlili. Namlik yanchilgan yorma namunasida, uni 130 ⁰C haroratida 40 daqiqa davomida quritib aniqlanadi. Yorma namunachasini 30 gr atrofidagi og’irlikda laboratoriya tegirmonida yanchiladi. Yanchish yirikligi quyidagi shartlarga javob berishi kerak: yuzasi tozalangan no’xat uchun 0,8 mm uyachalik sim elakdan o’tishi kamida 50%, suli yormasi uchun kamida 60%, boshqa yormalar uchun kamida 75% bo’lishi kerak.
Ikki aniqlashda o’rtacha namlik topiladi. Paralel tahlillar o’rtasidagi farq 0,2% dan oshmasligi kerak.