Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в


А Л И Ш Е Р Н А В О И Й Н И Н Г Д У Н Е К А Р А Ш И ХАК,ИДА



Download 8,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet89/130
Sana03.07.2022
Hajmi8,71 Mb.
#736396
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   130
Bog'liq
Ўзбекистонда ижтимоий-фалсафий фикрлар тарихидан лавхалар. Хайруллаев М.М

6. А Л И Ш Е Р Н А В О И Й Н И Н Г Д У Н Е К А Р А Ш И ХАК,ИДА
Алишер На воий (1441— 1501) Т е мурий л а р оиласнга 
мансуб хонадонда дунёга 
келди. У ]^ирот ша.^рининг 
Бог и Д а в л а т х о н а деб а т а лг а н ж ой ид а т а в а л л у д топди! 
Унинг отаси Рнёсиддин М у х а м м а д Кич ки н а Тему рий л ар 
с а ро йи да э ътиборли м а нс аб до р ш а х с л а р д а н эди. Али- 
шернинг онаси Кобулнинг а м н р з о д а л а р и д а н Ш а й х Абу 
С а и д Чангнинг 
1
\изи, бувил ари Темурий ш а ^ з о д ал а р н ин г
э н а г а л а р и булган.
У 10— 12 ёшларидаёк; илк ш е ъ р л а р и билан ном чи- 
цариб, с а н ъ а т к о р л ар ва а д и б л а р д ик ца тн н и ж а л б э т ­
ган, узининг и лм - фа н г а цизицнши б ил ан замонасининг 
т ан и цл и м а да ни ят а р б об ла ри эътиборини ^озонган эди.
• Алишер туркий, форсий ва а р а б т и л ла рнн и мукам- 
ма л билган. У 15 ё ш л а р и д а форсий ва туркий т н л л а р д а
г у з ал ш е ъ р л а р яратиб, з уллис она йн (икки т ил да и жод 
э тувчи) шоир сифа т и д а танилди. Форснй ти л да ёзилган 
илк ше ъ р л а р и «Фоний» (маъноси вацтинча, уткинчи 
бацосизл ик ) та х а лл у с и билан, туркий тилдаги а с а р л а р и
165


«На воий» (Садо, Овоз, Оха нг) 
т а х а л л у с и б ил а» имзо- 
ланган.
*
Алишер Навоийнннг ижоди 6oi[ ва куп к и рралиднп.
Унда б орлиц ва унинг мохияти, инсон ва инсон ^аётн- 
нинг мазмунн з^акнда чуцур 
ф а л с а ф и й
мул о^ а за л ар ,
инсоннинг б ахт- с ао д ати ха ^ и да г и орзу у ми д ла ри, адо­
л а т ва ахлокий ка молат, комил инсон ва фозил ж а мо а,
у л а р г а етиш й улл а рн ва ч о р ал ар и хусусида изланиш- 
л а р уз ифодасини топган. На вои й ж у д а
куп 
ше ър и й 
« Де з он »ла р,
п оэ ма ла р ,
л арих,
адаб иётшуносл ик.
тнлшу.чослик, а х ло кш у но с ли к ка оид а с а р л ар муаллифи,
подшо Хусаин Б о й к а р о са ронида узок, п и л ла р даво- 
м к да в аз и р л нк л авозимида хизмат к и л г ан д а в л а т арбо- 
би хамдпр.
Шоир д у иё ц а р а н ш мавхум т ушу н ч а л а р д а эмас, б а л ­
ки бадний-ше ърий 
ш а к л д а турли 
эстетик 
воситалар 
ё р д а м ил а жо и л н т ас вн рл ан ган , у ш ш г гоя ва ц а р аш л а -
ри т урли бадиий у х ша т иш ва рамзли и б о ра ла р орк^алн 
ифода л ан ган . Ула р мантилий д а л ил - и с бо т ла р усулига 
ас осланган и лм ий - ф а лс а ф и й м у л о ^ а з а л а р д а эмас, б а л ки
чукур хис-туйгуларга тула ички к е чи нм а л ар да , л ир ик
i y i
■::'!!
с а р г у з а ш т л а р и д а баёи цилинган. Б у б о ра д а 
На во и й утмиш т а ж р и б а л а р и г а , турли тарихий шахс- 
л а р г а м у р о ж а а т цилади ва уз мул о. \а зал ари н и я х ш и л н к
ва ёвузлик, а д о л ат ва зулм, туг рилик ва э г р н л ик ху су­
сида н бра тли з^икоятлар, хи к ма тл а р, м а к о л л а р б ил ан 
исботлайди. Ана шу хуеусиятига ку ра На во и й ижоди,
унинг ф а л с а ф и й ше ърияти Форобий, Ибн Сино, Беру- 
ний к а би м у т а ф а к к и р л а р и ж о ди д ан ш а к л а н ф-арцлана- 
ди. Навоий и ж о д и д а т а ф а к ку р хисспй-эстетик восита­
л а р ё рд ам и билан и фо д а л а н а д и
ва 
р и с о л а л а р д а
эса 
т а ф а к к у р мантилий д а л ил -и с бо тл ар га ва илмий усулга 
асосланади, м у л о ^ а з а л а р мавхум тушун ч ал ар, а'к;идалар 
ва м у р а к ка б и б о р а л а р д а баён этнлади. Аммо з^ар икка- 
ласи >;ам ^а ц и ^а т н и билиш у с лубларидир.
Алишер Навоий 
д ун ё ^ а р а ш ин и
т а л ли и ^ и л пш ва 
ш а п ^ л а ш д а турли ё н д аш у в л а р булиши ва унга з^ар хил 
баз,;о бер и лн ши табиин бир з^олдир. Б у хол авв ал о шоир 
д у н ё ^а р а ш ин ин г м у ра кк а бл нг и 
билан, унинг роялари, 
1
^азякд;ш доира ла ринииг, и нт ил ишл арпнинг хар томон- 
л а м а кенглиги б ил ан бовл шущр. Унда хар хил гоявнй 
ол имл ар, диний — а х локий-ижтимоий ^ а р а ш л а р узвнй 
р а в и ш д а уз ар о б нр - би р л ари билан ч ир ма ш и б кетгандир.

Download 8,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   130




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish