Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

1 «Ойна», 1914, 1 1 -сон.
2 «Ойна», 1913, 9- сон.
229

---

комиссия шу так лн ф п и киритган, Туркистон генерал-гу- 
Ги‘|>!(атори томонидан коз и судлари н и тугатиш л ойи ^асн
. у м иш лаб чицилганди.
Бу ^о л д ан т аш в и ш л а н и б Б е^ буд и й коз и суд лари н и
ц ан д а й б ^л м асин с а ц л а б цолиш зарурли гин и т а ъ к и д л а й - 
ди: м усулм онларнинг кози суд л ари ва диний бошк;армаси 
^ а ^ и д а г и м а с а л а — м и л л атн и н г ^аё т -м а м о т м а сал ас и д и р . 
К,ози судларини тугати ш м а сал ас и н и н г кутарил и ш и бу 
с уд л арн и м и л л а т хаё ти д а обруси ва таъ си ри й у^лигн дан
д а р а к беради. Б у н га х у к у м а т эмас, бизнинг ^зи м и з айб- 
дормиз, чунки ко зи л и к к а саводсиз, ш а р и а т ц о нун л ари д ан
в а хозирги зам он т а л а б л а р н д а н б е х а б а р о д а м л а р н и сай- 
л ай м н з. У лар динимиз ва м и л л ати м и зга х и зм ат т^илиш 
у ри ига ш а р и а т цоидаларин и
б узад и ла р. Б и з ш ариати- 
мизни ш у н ч ал и к хор килднкки, бизнннг б о л а л а р и м и з, 
хоти нл арим и з а д в о к а т л а р га , уларн и в оси тач ил ари ва тар- 
ж и м о н л а р и г а к атта пул х а р а ж а т ки л иш га, у л а р олди да 
х у р л а н и ш га м а ж б у р б ули ш а дп
Бех,будий бу суд л арн и
мусулм онл арн и нг 
диний 
ва 
ф у ^ а р о л и к
б ош ц арм а си
ихтиёрига беришнн т а к л и ф ки лади. Унинг фикрича, бу 
б о ш к а р м а
1
^озилар судинииг 
^ укм л ари н и курнб чгщнш 
^ у ^ у к и га эга булган кассациои и нстанция булмоги зар у р
ва шу билан бирга суд тизимини д а в р т а л а б и г а мослаш- 
тирнб ислох килиш л о й н ^ а л а р ш ш та пор л am бил ан хам 
ш у г у л л ап п ш п зарур.
Бехбудии кози судлари н ип г ф а к а т ш а р и а т асосида иш 
к у р т и н зарурл и гин и ало х и д а таъ к и д л а й д и . У ф а ^ а т п ш а
суд и ш л ар ш ш ю рги зиш га су д ь ял ар н п с а й л а ш т а р т и б л а - 
л а р и г а узгари ш киритиш 
мумкинлигини 
та ъ к и д л а й д и . 
«1(ози суд лари ш а р и а т м е зо н л ар и га а м а л ц и л м ок л ари
ш арт, бирок хукм ни и ж р о этиш, ж а в о б г а р ва д аъ в о гар н и
судга ч а^и р и ш ва олиб 
келиш янгича 
булиши 
керак. 
В аси ятн ом а, ш а р тн о м а ва боищ а ^ у ж ж а т л а р н и расмий- 
л а ш ти р и ш з^ам ислох ^илиниш и керак» 2.
Бехбудий н ин г м а ^ о л а л а р и
ва 
ислох л о й и ^ а л а р и д а
баек ^и лин ган го я л а р ж а д и д л а р ^ а р а к а т и н и н г асосий 
дастур х у ж ж а т л а р и , ^ а р а к а т ц у л л а н м асн си ф а т и д а х и з ­
м а т ^илди.
1917 йил ф е в р а л ь б у р ж у а -д е м о к р а т и к инцилоби, ж а ­
д и д л а р д аст у р л а р и н и а м а л г а ошириш учун и мконият 
пайдо б ^л г ан л и г и га ишонч хосил килди.
: iO aiia» , 1913, 9- сон.
’
«Ойпл». 1914, 3 4 -сон.
230

---

Чор ^укум ати ни н г а гд а р и л и ш и у л к а д а м у с т а м л а к а ­
ч и л и к сиёсатинн ва миллий зулм заминини з а р б а г а учра- 
тиб, м и л л ий -озод л ик туйгуларин н н г кучайнш ига олиб 
келди. У лк ад аги губ а^оли н ин г сиёсий онгида ва кураши- 
д а кескин ^ з г а р и ш л а р содир булиб, «Ш урой Исломии», 
«Ш урой Уламо» сингари п а р т и я л а р т аш к и л топди. 1917 
мил м а р т ойида т а ш к и л булган «Шурой И слом ня» нинг 
т а ш к и л о т ч и л а р и д а н бири ж а д и д