Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

долган 
синфийлик, синфий ку р а ш цоидаси, б ар ч а и ж т и ­
моий 
з^одисалар утмиш ни ^ам , ^озирги зам о й м а с а л а л а -
рини ^ам тахл и л э тиш да асосий роль уйнади. С ин ф и й ли к 
меэови 
парти яви йли кн и, бу эса и ж ти м о и й -ф ал саф и й
фикрда, 
гум ан и тар и л м л а р д а м арксч а-л ен и н ча роявийлик 
ва 
гоквий 
кураш н и а в ж олдириш ни та к о зо этди.
236

---

И ж т и м о и й -ф а л с аф и й
ф и к р д а К П С С сиёсати кучай- 
са д а , ерли зи ёл и л а р у р т а с и д а миллий мадани ят, миллий 
our, об ъектив илмий д у н ё ц а р а ш учун кураш д а в о м э т д и .
60- й и л л а р д а н б о ш л а б м а в ж у д роявий и м кон и ятл ар 
д о и р а си д а Ш а р ^ , ж у м л а д а н У рта Осиё х а л ^ л а р и ф а л ­
саф ий меросини, илми, тари хи ни урган и ш р и в о ж л а н а
б ош л ад и. Б у со^анинг к у ч ай и ш и д а а к ад ем и к
И. 
Му- 
минов ф ао л и я ти ва у я р а т г а н м а к т а б му^им роль уйнади. 
Ш унингдек, В. Зо^и довн и нг а с а р л а р и ва фаол и яти н и
у.я и
т а ъ к и д л а б утиш зарур.
80- й и л л а р га келиб К П С С нинг м а ъ н а в и я т, ижтимоий- 
фикр со^аси даги то т а л и т а р сиёсати, д еярл и бир аср ол- 
дин в у ж у д га ке л га н м аркси зм -л е н и н и зм таъ ли м оти н ин г 
а ^ и д а л а р и тизими, 
ягона у з г а р м а с
x a V ^ aTra а й л а н а
бориши и ж ти м ои й-гум ан итар и л м л ар , и ж тим оий ф и кр 
ри в о ж и г а туси(\ була б ош лади. У ларни н г иж одий р и в о ­
ж и г а са лб и й таъ си ри кучайди. Б у — ижтимоий и л м л а р - 
нинг ж а ^ о н илми 
ю т у ^ л а р и д а н
ф о й д а л ан и ш и г а к а т т а
з а р а р етказди.
Ж а ^ о н д а эиг ^ у д р атл и ^н соб л ан ган С овет Иттифоци- 
нинг 
п а р ч а л а н и б кетиши ва 
Узбекистоннинг муста- 
^ и л л и к к а эриш уви барч а сох.ада, ж у м л а д а н м а ъ н а в и я т
с о р с и д а
\ а м
кескин б урил и ш га олиб келди. М а р к с и зм - 
л ен и ни зм м а ф курас и , д у н ё ц а р а ш и уз устунлиги в а \ у к м -
ронлигини 
йу^отди, 
у инсон м а ъ н а в и я ти т ар и х и д а ги
м а ъ л у м бир д ав р , бос^ичга, т а ъ л и м о т г а ай л ан и б ^олди.
Б и з совет д ав р и н и н г к а м ч и л и к л ар и , са лб и й томонла- 
ри, миллий м а ъ н а в и я т и м и зга е т к а з г а н з а р а р л а р и н и кур- 
са ти ш б и л ан бирга хал ^ и м и зн и н г ^тган етм иш йил д ав о- 
м и д а ол иб борган м а р д о н ав о р м е^нати
т у ф ай л и
1
$ л г а
ки ри тган ю ту^л ари н и, ^урилиш , и лм -ф ан, са н ъ ат, м а д а ­
ният, м а ъ р и ф а т л и булиш, к а д р т а й ё р л а ш к а б и л а р со^а- 
сидаги и ж обий н а т и ж а л а р и н и
ун утм асли ги м и з з^рур. 
У ла р асоси дагин а янги д ав р м а ъ н а в и я ти н и ривоясланти- 
ра о л ам и з.
С овет м а ф ку р ас и н и н г сицувлари, а ц и д а п а р а с т л и ги га
^ а р а м а й , х ал ^и м и зн и н г т а ф а к к у р и , м а ъ н а в и й д а р а ж а с и , 
и ж ти м о и й -ф ал саф и й онги ю ксалди . Х ози рд а бу эса янги 
д а в р м аъ н а в и й ю ксалиш ини т а ъ м и н л а ш н и н г о м и л л ари - 
д ан б ири га ай лан ди.
Н и ^ о я т х а л ^ л а р и м и з н и н г а с р л а р ош а кутган орзуси 
уш али б , ж о н а ж о н ю ртимиз У збекистон м у с та^ и л б^лди, 
^ а р а м л и к д а н ^утулиб, ж а ^ о н д а в л а т л а р и ор а с и д а тенг 
г,ук;ук[ли д а в л а т с и ф ати д а узининг тари хи й урнини э га л -
237

---

.'иди-. Узбекпстопда миллий онг, миллий ру^нинг риво- 
жигл, Миллий м а д а н и я т т а р а а д и й с и г а кенг и м к о н и ятл ар
в уж удга келди. М аъ н а в и я ти м и з м а н б а и — тарихий цад- 
рн ятл ари м и зи и урган и ш га м у н о са б а т ^згард и . И ж т и м о и й
фап ларн и нг, ж у м л а д а н ф а л с а ф а илмининг хам й у я а ли­
ши, мазмуни, в а з и ф а л а р и янги д а в р т а л а б л а р и аеосида 
ш а к л л а н и б келм окда. Э н д и л и кд а янги м а ъ н а в и я т, истиц- 
л о л маф кураси, и ж ти м о и й -ф ал саф и й фикр р и в о ж л а н и б
бормоцда. У Узбекистоннинг мустацил буюк. д а в л а т б у ­
либ етиш увига х и зм а т цилмори керак. Б у й ^ л д а э н д и ­
л и к д а Шарк; х ал ц л ар и , хусусан У рта Осиё халк.ларн- 
нинг бой м адани й меросини, утм и ш ф а л с а ф и й цадрият- 
л ар и й и чуцур ва изчил ур г ан и б янги м а ъ н а в и я т н и юк- 
са лти ри ш й ули да ф о й д а л а н и ш о л д и м н зд а турган энг 
му^им в а зи ф а л а р д а н д и р .

---

С ^з б о ш я .......................................................................................................
Кириш 
....................................... ................................................................
I б о б . V I I I —X III аср л ар д а Урта Осиёда табиий-илмий ва
ижтимоий-фалсафий фикрнинг ривожланиши 
. . . .
1. V I ! I —XII асрларда У рта О сиёда маданий ривож ланиш
2. Исдомнинг тар^алп ш и ва унинг Урта Осис тарнквдаги 
р о л и ....................................................................................................
3. М ухам м ад ибн М усо ал-Х оразмнй илмий ^цраш лари 
.
4. А>;мад ибн М ухам м ад ал-Ф аргоппйппиг илмий цараш-
л а р и ................................................................................................
5. И мом Б у х о р п й ...............................................................................
бУФоробийнинг фалсафий ва ижтимоий цараш лари . , .
7. Абу А бдулло^ ал-Х оразмийнииг илмий-фалсафий ^я-
р а ш л а р и ...................................................................................
j
8."\Дбу Али ибн Сиионинг илмий-фалсафий ва ижтимоий 
ц а р а ш л а р и ....................................................................................
Э .'Беруиийнинг табиий-илмий ва фалсафий ^араш лари
10. И смоил Ж урж он ий ва М ахм уд Чагмппиш ш нг табиий-
плмий цараш лари .....................................................................
11. Абул Косим аз-Зам ахш ари й ва унинг меросп 
. . . .
12. Ю суф Хос Х ожиб в а Д хм ад Ю гнакийнинг ижтимоий-.,
ахлоций цараш лари . v ...................................................... ■<
13. Урта Осиёда тасав вуф о ^ и м л а р и ......................................
14. Ахмад Яссавийнинг диний-ахло^ий ц араш лари . . .
15. П з^л аво н М ахм уд ва унинг ахло^яй к араш лари . .
II б о б . XIV аср л ар д а Урта Осиёда ижтимоий-фалсафий фикр-
л а р ..................................................................................................
1. Темур ва темурийлар. М аданий > ; а ё т .................................
2. С аъдиддин Т афтазоний ва Мир Саййид Ш ариф Ж урнсо-
ннйнинг ф алсафий ва мантилий цараш лари . . 
. ,
3. М ухам м ад У лугбек ва унинг а к а д е м и я с и ........................
4. Ж алолидд ии Д авоний ва унинг ижтимоий а^ло^ий t^a
раш лари ........................................................................................
5. 3([усайн Воиз Кошифийнинг ижтимоий ахлокий цараш -
л а р и ...................................................... .........................................
6. Алишер Навоийнинг дунёцараш и ^ а к и д я ..........................
Ш б о б , XVI—XIX асрнинг бириичи ярм ида ижтимоий-фалса­
фий фикр . ' ..................................... .........................................
1. Тарихий ш ароит ва маданий >;аёт ва ижтимоий (ф алса' 
ф яй) фикрнинг асосий й у н а л и ш л а р и ...................................
МУНДАРИЖА
239

---

2. И бн М ухам м ад Ю суф а л Д о р а б о г и й ....................................
3. М ухам м ад Ш ариф а л - Б у х о р и й .......................... ..........................191
4. М аш раб ва Суфи О л л о ё р ............................................................ 104
5. Н одира, Увайсий, Д и л ш о д .......................................................200
6. Комил Хоразмийнинг ижтимоий ^ а р а ш л а р н .....................204
7. А ваз Утарнинг ижтимоий-сиёсий ц араш лари . . . .
£07
IV б о б . Туркистоннинг Россия томонидан босиб олиниши ва 
XIX аср охири XX асрнинг бошида ижтимоий-фалса­
фий ф и к р ...................................................................................... 212
1. Тарихий ш а р о и т ............................................................................ 212
2. Туркистоида м аъри ф атп арварли к ^ а р а к а т и ..................... 214
3. Туркистоида марксизм гояларинииг таркатили ш и . . 
233 
Х улоса ^ р н и д а ............................................ , . . 
 
233